چکیده:
فرهاد یکی از معروفترین و محبوبترین شخصیّتهای داستانی در نزد فارسی زبانان است که همواره
نمادی از عاشق پاکباخته و واقعی بوده است. با وجوداین» شخصیّت او در هالهای از ابهام قرار دارد و
اطّلاع درستی از او در دستنرس نیست. به نظر میرسد فرهادء نمادی اشکانی باشد که برای دفاع از
فرهنگ اشکانی در برابر ساسانیان» در دنیای قصّه قدم نهاده است؛ محبوبیّت او در ذهن ایرانیان باعث
شده که حتی تاریخ نویسان نیز او را شخصیّتی تاریخی بپندارند. در این مقاله شخصیّت افسانهای و یا
واقعی «فرهاد» با توجّه به منظومة خسرو و شیرین نظامی و منابع تاریخی موجود بررسی شده است.
خلاصه ماشینی:
از آنجا که در شاهنامه و بسیاری ازکتابهای تاریخی ، از شخصیت فرهـاد سـخنی بـه میـان نیامده است ، پیش فرض ما در این تحقیق ، براین نکته استوار است که فرهاد ، اساسا شخصیتی تاریخی ندارد ؛همچنین از آنجا که سابقۀ انتشار داستان خسرو و شـیرین بـه دورٔە ساسـانیان بـاز می گردد، این احتمال تأیید میگردد که شخصیت او ساخته و پرداختۀ منظومۀ خسـرو و شـیرین نظامی باشد.
آیا این دو نظر مخالف هم نیست و با هـم تضـاد نـدارد؟ یعنی اگر شاه از سر و صدای اطرافیان بترسد، چه فرقی دارد که عشق آنها ناپاک باشد یا نباشد، زیرا حتی در صورت پاک بودن رابطۀ فرهاد با شیرین ، خسرو مـی توانسـت او را بـه اتهـام نظـر داشتن به ملکۀ محبوب خود از میان بر دارد .
به عبارت دیگر، با وجود تعهدی که خسرو به قیصر دارد و همچنـین نفـوذ مـریم بین بزرگان دربار، خسرو در مرگ او ترسی به دل راه نمی دهد، حـال آیـا منطقـی اسـت کـه از مرگ فرهاد، حتی به عنوان سپهبد دربار خویش ، آنقدر هراس داشته باشد که چنین کسـی ، بـه محبوبۀ او نظر داشته باشد و او دست به اقدامی نزند ؟ در شاهنامه اشاره شده است که کشتن مریم رازی بود که هیچ کس از آن آگـاه نشـد.
. »(همان : ٩٤) این جا فرهاد به عنوان سپهبد خسرو و عاشق شیرین معرفی شده است ، اما در مـورد عقوبـت او توسط خسرو نکته ای ذکر نشده ، حتی نقش کردن تصویر شـیرین در بیسـتون ، بـه کیطـوس نسبت داده شده است .