چکیده:
اندیشهها در بستر مسائل سیاسی و اجتماعی شکل میگیرند. سدههای نخستین اسلامی و مشکلات سیاسی فراوان آنها زمینهساز پیدایش اندیشههایی بود که با دغدغه حفظ سنت پیامبر6 در عرصههای مختلف سیاسی و فرهنگی جلوهگر شد. احمد بن حنبل (241 ق) را میتوان یکی از صاحبان چنین اندیشهای در آن دوران شمرد. در این مقاله سعی خواهد شد تا با روش درک منطق درونی نظریه سیاسی که الگویی برای شناخت نظریه سیاسی است و با رویکردی تاریخی نظریه احمد بن حنبل درباره حاکمیت جائر بررسی شود. براساس روند پیشنهادی اسپریگنز، ابتدا اوضاع سیاسی – اجتماعی و بحرانهای قرون دوم و سوم هجری را مورد بررسی قرار میگیرد و در ادامه علل اصلی بحرانها و تاثیر آنها در ایجاد اندیشههای احمد در قالب مولفههایی چون درگیریهای سیاسی، مناقشههای فکری، جهت دهی خاص به روایتها و احادیث، مناقشههای کلامی و سرانجام اقتداری شدن فقه سیاسی دنبال میشود. مهمترین نتیجه این عوامل، بروز اندیشهای برای حفظ حاکمیت جائر و حمایت از قدرتهای سیاسی بوده است.
خلاصه ماشینی:
"مفاهیم عدالت، قریشی و عالم بودن که جزو شرایط اصلی برای انتخاب حاکمان اولیه بود جای خود را به قدرت مطلق سپرد و بسیاری از فقها، مردم را به اطاعت بیچون و چرا از حاکم دعوت کردند و روایت ابوهریره رنگ تازهای گرفت که میگفت: حاکمانی نیک یا فاجر در تاریخ اسلام ظاهر میشوند و وظیفه شرعی مسلمانان اطاعت از هر دو دسته است.
77 با این تفاسیر باید دید احمد درباره اولین امیری که به روش استیلا به حکومت رسید، چه نظری دارد؟ معاویه که با خروج بر حکومت حضرت امیرالمؤمنین علی( و پیروزی در جنگ سیاسی علیه خلیفه مسلمین (امام حسن() خلافت را غصب کرد در نزد برخی از علمای اهل سنت و بزرگان آن دارای چهره موجهی است.
129 اهل سنت با استناد به این حدیث و تأکید پیامبر( بر صبر و دست نبردن به شمشیر، تبیین کردند که در شرایط مشابه، ما مجاز به اعتراض و خروج علیه حاکم نیستیم؛ زیرا رسول خدا( در روز عرفه خطبه خواند که اگر امر کرد بر شما عبد حبشی مجدع، بشنوید و اطاعت کنید تا زمانی که کتاب خدا را بر شما پیاده میکند.
البته احمد روایت این حدیث را از طرف پیامبر( مربوط به روز حجة الوداع و غدیرخم هم میداند که پیامبر( در آن روز به تمام بزرگان قبایل و قریشیانی که برای خود حقی قائل بودند، این امر را گوشزد کرد که دین و سنت خدا را از هر کسی باید شنید و مهم نیست که آن فرد از چه طبقه و نژادی باشد."