چکیده:
در نظام حقوقی اسلام وجمهوری اسلامی، تفاوتهایی در بخشی از حقوق مردان و زنان مشهود است که از جانب برخی مورد پرسش یا انتقاد قرار میگیرد. تفاوت و نابرابری مقدار ارث و دیهی مردان و زنان از این قسم است. با بررسی آراء فقهی و حقوقی معلوم میگردد که بعضی دیه را خونبها، گروهی آن را کیفر و عدهای تعویض میدانند و جمع دیگری آن را دارای جنبههای کیفری، تعویضی و جبرانی و بازدارنده مینگرند و بر اساس مبانی اسلامی و آیات شریف قرآن کریم و روایات اهل بیت(ع)، فلسفهی تفاوت ارث و تفاوت دیهی مرد و زن مرتبط با ویژگیهای دیگری از نظام حقوقی اسلام است که مسؤولیت سرپرستی و تأمین معیشت خانواده را بر عهدهی مرد نهاده است.
خلاصه ماشینی:
"بدین لحاظ قرآن کریم به تفاوتهای جنسیتی نیز توجه نموده و اهمیت و ضرورت آنها را در آیات مختلف تبیین نموده ـ که از ذکر آنها در این بخش صرفنظر میگردد ـ و در یک آیه به صورتی موجز، اشتراکات و امتیازات زن و مرد را امری الهی ـ و حکیمانه ـ بیان کرده و فرموده است: «ولا تتمنوا ما فضل الله به بعضکم علی بعض للرجال نصیب مما اکتسبوا وللنساء نصیب مما اکتسبن واسألوا الله من فضله إن الله کان بکل شیء علیما: برتریهایی را که خداوند برای بعضی از شما بر بعضی دیگر قرار داده، آرزو نکنید.
با توجه به این ویژگی، اینکه در عصر نزول وحی و احکام حقوقی اسلام هیچ پرسشی از سوی زنان و مردان مسلمان و هیچ انتقادی از جانب منکران نظیر دهریون و زنادقه دربارهی تفاضل دیه مرد طرح نشده، این احتمال را تقویت میکند که فلسفهی تفاضل برای اندیشمندان روشن بوده است، به خصوص اگر ملاحظه شود که موضوع دیه شباهت کامل به موضوع ارث دارد (مهرپور،1379: 278) و در مورد تفاضل ارث مردان، پرسشها و انتقادهایی طرح شده است، این احتمال به یقین نزدیک میگردد؛ یعنی همانگونه که تفاضل ارث مردان مربوط به نقش و مسؤولیت محوری مردان در معیشت خانواده است (که در روایات دینی بیان شده است (صدوق،1404ق."