چکیده:
پیشوایان دینی تاکیدهای زیادی دربارة تامین نیازهای معیشتی اقشار ضعیف جامعه از طریق قرضالحسنه دارند. برهمین اساس، قرضالحسنه یکی از شیوههای تجهیز و تخصیص منابع در الگوی بانکداری بدون ربا مطرح گردیده است. یکی از مسائل موجود در بخش تخصیص منابع قرضالحسنه، بحث کارمزد است. مقاله حاضر به بررسی مشروعیت کارمزد قرض الحسنه و شیوههای محاسبه آن میپردازد. فرضیهی مقاله این است که تعیین کارمزد به عنوان درصدی از مبلغ اسمی وام با مفهوم واقعی کارمزد سازگاری ندارد. یافتههای تحقیق حاکی از وجود نشانه هایی از صوری بودن محاسبه کارمزد قرضالحسنه در بانکهای کشور است. در این مقاله ضمن بیان اقوال فقهای امامیه درباره کارمزد و نقد و بررسی راهکارهای ارائه شده برای دریافت آن، سه راهکار پیشنهادی ( تامین هزینههای قرضالحسنه از بیتالمال، اختصاص بخشی از منابع قرضالحسنه به سرمایهگذاری و محاسبهی کارمزد واقعی) به منظور تامین هزینههای تسهیلات قرضالحسنه بیان گردیده است. انتظار میرود که محققان بانکداری اسلامی با ابداع راهکارهای دیگری درباره تامین مخارج امور قرضالحسنه، هرگونه شبههی ربوی را از دامن این عقد مالی اسلامی بزدایند.
Religious leaders place great emphasis on meeting living needs of poor classes of society by interest-free loan. Accordingly, interest-free loan is discussed as one the ways of supplying and allocating resources in interest-free banking. A relevant issue in allocating interest-free resources is the commission of such loans. The present paper studies the legitimacy of commission of interest-free loan and methods of its calculation. The hypothesis of the paper is that fixing the commission as a percentage of nominal sums of the loan are incompatible with the real meaning of commission. The research findings indicate that there are signs which show that calculation of commission of interest-free loan in Iran's bank is formal. Citing Shiite jurists' view on commission and analyzing the ways proposed to receive it, this paper proposes three ways to finance the facilities of interest-free loans: financing interest-free loans using Muslim common treasury; allocating a part of interest-free loan resources to investment; and calculating the real commission. It is expected that researchers of Islamic banking eliminate any usury doubts cast on this Islamic financial contract by devising other ways to finance the expenses of interest-free loan.
خلاصه ماشینی:
"از آنجایی که تسهیلات قرضالحسنه، مهمترین بخش تسهیلات مالی در یک دانشگاه محسوب میشود، و مواردی مانند تسهیلات مسکن، ازدواج، وام تحصیلی و ضروری از طریق عقد قرضالحسنه واقع میشود، در بخشی از این مقاله، بحث کارمزد تسهیلات فوق به میان آمده و محاسبة آن بر اساس تعداد اقساط، روش مناسبی برای جایگزینی شیوة فعلی دانسته شده است.
2. صورت دیگری که قابل تصور است، اینکه دو قرارداد در اینجا وجود دارد: یکی قرارداد قرض است که هیچ شرط زیادهای در آن نشده و بین بانک به عنوان وکیل صاحب پول و قرضگیرنده منعقد گردیده است؛ یعنی قرضدهنده و طلبکار اصلی همان صاحب سپرده است و بانک کارهای وامدهی را به وکالت از او انجام میدهد.
راهکارهای پیشنهادی برای تأمین هزینههای تسهیلات قرضالحسنهای با توجه به مشکلاتی که چگونگی محاسبة کارمزد تسهیلات قرضالحسنه دارد و آن را حداقل در معرض شبهة ربا قرار داده و تعداد قابل توجهی از مراجع تقلید، آن را قبول ندارند، ضروری است که راهکارهای دیگری برای تأمین مخارج این تسهیلات اندیشیده شود تا ضمن پرداختن نظام بانکی به فعالیتهای تجهیز و تخصیص منابع قرضالحسنه، فعالیت آنان با مشکل شرعی مواجه نشود.
2. این شیوه با تمامی شرایط سهگانهای که فقهای قائل به جواز دریافت کارمزد بیان کردهاند، منطبق است؛ زیرا آنچه مورد محاسبه قرار میگیرد، حقیقتا خود کارمزد است که هیچ ارتباطی با مبلغ اسمی وام ندارد و به مقدار متعارف و با رضایت طرفین واقع شده است، ولی با نظر گروه دوم از فقها، که دریافت کارمزد را حرام میدانند، انطباق ندارد؛ زیرا آنان دریافت هرگونه زیاده در قرض را به هر عنوان که باشد، از مصادیق ربا میدانند."