چکیده:
مقدمه: امروزه پژوهشهای کیفی با توجه به ارائه نتایج تفسیری و معنایی، مقبولیتی عام یافتهاند. امکان پژوهش بر روی مفاهیمی چون تجارب زنده، هیجانات و احساسات، تحرکات اجتماعی، تعاملات بین افراد و جوامع، کشف علل ظهور و از بین رفتن پدیدههای اجتماعی، همه و همه انگیزهای مضاعف و زمینهای مساعد برای گرایش پژوهشگران به این گونه پژوهشها به وجود میآورند. بر این اساس ابزارهای لازم جهت انجام چنین تحقیقاتی روز به روز در حال گسترش میباشند.
روش کار: این مقاله به روش مروری بر متون تهیه شده است. پژوهش کیفی از منظر صاحبنظران به طور کلی مورد بحث قرار گرفته شده است و به زمینه های کاربرد رویکرد کیفی در پژوهشهای رشته کتابداری و اطلاع رسانی اشاره شد. همچنین به اصول پژوهشهای کیفی از منظر کارکردهای نرم افزاری پرداخته شد، و در پایان چند نمونه پرکاربرد از نرم افزارهای تحلیل دادههای کیفی بطور مفصل معرفی شده اند.
یافتهها: با توجه به اینکه پژوهشهای کیفی اساسا به مطالعه افراد و پدیده ها در محیط طبیعی خود آنها میپردازد و تعامل با عوامل مورد بررسی، با توجه به خصوصیات خودشان صورت میپذیرد، و ارائه نتایج به صورت تفسیری است، همچنین اصول و قواعد از پیش تعیین شده و استانداردی برای روش شناسی و تحلیل دادهها(مانند پژوهشهای کمی)، وجود ندارد، باعث ایجاد نگرانی از غیر قابل اطمینان بودن نتایج و ورود قضاوتهای شخصی محقق به جریان تحقیق میشود. لذا بهرهگیری از ابزارهای استاندارد تحلیل دادهها(نرم افزارهای تحلیل دادههای کیفی) جهت اطمینان از صحت نتایج- همانند تحقیقات کمی- لازم و ضروری است.
بحث: نرم افزارهای تحلیل دادههای کیفی به استانداردسازی پژوهشهای کیفی میپردازند. این نرم افزارها گرچه اصول و قواعدی خاص، برای تحلیل داده ها ارائه نمیدهند، ولی با نظارت بر مسیر انجام پژوهش(جمعآوری دادهها، سازماندهی دادهها، ارائه گزارشها و...) به وضعیت گاه آشفته آن سر و سامان میبخشند
Introduction : Currently، qualitative research، because of its explanatory and semantic findings، has become popular. There is a growing literature on qualitative research motivating researchers on topics like : live experiences، excitements and feelings، social motions، interactions between men and societies، causes، emergence and degeneration of phenomena to investigate. Thus، the required tools for this kind of research are extending in number every day. This study was conducted on qualitative research and its data analysis software by a literature review.
Methods: Principles of qualitative research were explained by experts’ ideas and qualitative research approach in functional areas including librarianship and information sciences. Principles of qualitative research were also explained concerning software applications. Finally، some of the most applicable software for qualitative data analysis was introduced in details.
Results : Qualitative research follows men and phenomena in their natural environment، and its findings are explanatory in nature. Moreover، there is no standard research method، or any definite method of analysis.
Discussion : The findings suggest that it is necessary to use standard tools for data processing in qualitative research as there is the likelihood that the results be invalid and blended with personal judgments. Although the software does not deliver standard methods for data analysis، it may control different stages of research including information collection، data classification and report generation which would eventually improve the status quo.