چکیده:
مقالة حاضر می کوشد برای بررسی چاپ های متفاوت از متون ادبی ، با نگاهی مبتنی بـر بلاغت ، فرضیه ای پیشنهاد کند. پـرسش این است که علم معانی ضبط های مختار کـدام چاپ را بیشتر تایید می کند؟ فرضیة پیشنهادی ایـن اسـت کـه در مقایسـة چـاپ هـای متفاوت متون ادبی ، می توان موازین علم معانی را به کار گرفت ؛ هر چند مـی دانـیم هـر ضبطی را هم که نـسخه شناسی تایید کند، لزوما بلیغ تر نیسـت زیـرا بسـیاری از ابیـات مشهور بر اساس براهین نسخه شناسی الحاقی هستند. برای آزمایش این فرضیه یک داستان از «شاهنامه به کوشش جلال خـالقی مطلـق » بـا همان داستان از« نامة باستان گزارش و ویرایش میرجلال الدین کزازی » مقایسه می شود. در این مقایسه تفاوت های نحوی این دو چاپ که سرنوشت بلاغی متن را تعیین می کند مورد نظر است . اگر این فرضیه پذیرفتنی باشد نتیجة ذیل از آن به دست می آید: بررسی تطبیقی چاپ های متفاوت هـرکدام از متون ادبی به خـصوص شـاهنامه بـا تکیـه بـر شـگردهای بلاغی می تواند در نسخه پژوهی به کار رود و موضوع پژوهش های نتیجه بخشی باشد.
خلاصه ماشینی:
پـرسش این است که علم معانی ضبط های مختار کـدام چاپ را بیشتر تأیید می کند؟ فرضیة پیشنهادی ایـن اسـت کـه در مقایسـة چـاپ هـای متفاوت متون ادبی ، می توان موازین علم معانی را به کار گرفت ؛ هر چند مـی دانـیم هـر ضبطی را هم که نـسخه شناسی تأیید کند، لزوما بلیغ تر نیسـت زیـرا بسـیاری از ابیـات مشهور بر اساس براهین نسخه شناسی الحاقی هستند.
در این جا فقط ابیاتی که با هم تفاوت نحوی دارنـد و ایـن تفـاوت سرنوشت بلاغی بیت را تغییر داده ، بررسی می شوند: تفاوت نحوی و غیر نحوی / / / / تفاوت نحوی تفاوت غیر نحوی تفاوت ابیات ابیاتی که تفاوت ندارند ابیاتی که تفاوت دارند بیت ٤٨: (خ )کـه او را بـود زنـدگانی دراز؟ نشــیند بــه خــوبی و آرام و نــاز؟ (ک )که او را بـود زنـدگانی دراز؟ نشــیند بــه آرام بــر تخــت نــاز؟ استخدام صفت «ناز» برای تخت در سبک حماسی و مقتضای آن محل تردیـد اسـت و باید بررسی شود که آیا حکیم در جای دیگری این ترکیب وصفی را به کاربرده اسـت کـه بسامد این کاربرد بتواند بر درستی آن دلالت کند؟ بیت ٥٢: (خ ) ز دانش بروها پر از تاب کـرد ز تیمــار مژگــان پــر از آب کــرد (ک ) ز تیمار مژگان پر از آب کـرد ز دانـش بروهـا پـر از تـاب کـرد طبیعت آدمی این گونه است که نخست از چیزی آگاهی کسب می کنـد و سـپس بـه آن آگاهی بازتاب نشان می دهد و با مقتضای این طبیعت چاپ (خ ) سازگارتر است .