چکیده:
چکیده علم و دین که هر دو سابقهای طولانی در حیات بشر دارند، در تاریخ بلند خود، در کنار یکدیگر بر زندگی او تأثیرگذار بودهاند و تقریبا هیچ ناسازگاریای بینشان وجود نداشته. پیشرفت وسیع علوم که از قرن هفدهم آغاز شد، بهتدریج دانشمندان را به اکتشافاتی رساند که متفاوت و گاه متعارض با آموزههای رسمی دین بود. این امر موجب پیدایش نزاع میان علم و دین شد، تاآنجا که عالمان دین و دانشمندان به تخطئة آرای یکدیگر پرداختند. این نزاع در قرن هفدهم وضعیت متفاوتی یافت، چرا که در این قرن هم دین و هم علم معنای جدیدی یافته بود. علم، تا پیش از این قرن، هویتی مستقل از فلسفه، اخلاق و الهیات نداشت و دین نیز که تا پیش از عصر روشنگری بر ایمان استوار بود در این عصر به سمت عقل سوق یافت و صدق و کذب گزارههای آن مطمح نظر قرار گرفت. با شکلگیری هویت مستقل علم و دین، نزاع میان آن دو یکی از مباحث مهم قرن نوزدهم شد؛ موضوعی که در این مقاله بررسی خواهد شد.
خلاصه ماشینی:
علم ، تا پیش از این قرن ، هویتی مستقل از فلسفه ، اخلاق و الهیات نداشت و دیـن نیز که تا پیش از عصر روشن گری بر ایمان استوار بود در این عصر به سمت عقل سوق یافت و صدق و کذب گزاره های آن مطمح نظر قرار گرفت .
آن ها هم چنین از تولد معنای جدیدی از دین سخن گفتند و نیز قائل شدند به این که تولـد دو معنـای جدیـد علـم و دیـن در قـرن نوزدهم موجب ظهور مسئله ای جدید -مسئلة نزاع میان علم و دین - در عـالم تفکـر شـده است .
کانینگهام می گوید که آن چه امروز علم دانسته می شود نمی تواند معیاری برای شـناخت آن در گذشته باشد و تا مورخان نتوانند از زمان حال خارج شوند نمی توانند سخنی درست دربارة گذشته بگویند؛ هرگاه بتوانند این کار را بکننـد تـاریخ علمـی کـه خواهنـد نوشـت متفاوت با چیزی خواهد بود که اکنون هست .
طی ١٥٠ سال اخیر، در تاریخ علم تغییری اساسی رخ داده است ؛ در حالی که پـیش تـر مطالعة طبیعت مقام و منزلتش را وام دار پیوندی بود که با رشته های اخلاق و الهیات داشت ، طی قرن بیستم عکس این وضع اتفاق افتاد و آن رشته هـا در پـی کسـب منزلـت از طریـق مساهمت با علم بودند؛ مثل آن چه در اخلاق زیستی یا مبحث علم و دین دیده می شود.
اگر ابداع علم در قرن نوزدهم برای نخستین بار ارتباط میـان علـم و دیـن را ممکـن کرد، تولد دین و ادیان در عصر روشن گری بررسی تطبیقی یک دیـن بـا دیـن دیگـر را میسر ساخت و انجام دادن این کار بر عهدة عقل گذاشته شد.