چکیده:
کتاب التوسل الی الترسل مجموعه منشآت بهاءالدین محمد بن مؤید بغدادی است. محتوای اصلی این کتاب، سلطانیات و اخوانیات و مشتمل بر توصیههای حکمی و اخلاقی است و از آنجا که مخاطب اصلی آن حکام و کارگزاران است، بخش سیاست مدن از حکمت عملی در آن برجستهتر است. طرح و تبیین مضامین اخلاقی در سطح وسیع و همه جانبه، این کتاب را در ردة اندرزنامههای سیاسی قرار میدهد. این نوع اندرزنامه ها در نظام اخلاقی سیاسی- حکومتی قابل طرح و بررسی هستند. محور اصلی مباحث حکمی و اخلاقی کتاب، عدالت و انصاف است و از دیگر خصایص و ویژگیهای اخلاقی حاکمان که مورد توجه و تاکید قرار گرفته است می توان به دوری از ظلم و ستم، رعیتپروری و شفقت بر زیردستان، احسان و نیکوکاری، تقوی و پرهیزکاری، اکتساب علم و دانش و تعقل و تفکر در امور اشاره کرد. نویسنده در بیان مضامین اخلاقی از امکاناتی که نثر فنی در اختیار او قرار میدهد به گونهای مناسب بهره میگیرد. در این کتاب از آیات قرآن و احادیث برای تاکید و تحکیم کلام استفاده شده که موجب نزدیکی محتوای کتاب به حیطه اخلاق روایی گردیده است.
خلاصه ماشینی:
محـور اصلي مباحث حکمي و اخلاقي کتاب ، عدالت و انصاف اسـت و از ديگـر خـصايص و ويژگي هاي اخلاقي حاکمان که مورد توجه و تاکيد قرار گرفته است مي توان بـه دوري از ظلم و ستم ، رعيت پروري و شـفقت بـر زيردسـتان ، احـسان و نيکوکـاري ، تقـوي و پرهيزکاري ، اکتساب علم و دانش و تعقل و تفکر در امور اشاره کرد.
نکتـه قابل توجه اين است که سفارش ها و توصيه هاي سياسي در اين کتاب در بيـشتر مـوارد قابل اجرا در زندگي فردي (تهذيب اخلاق ) نيز هست زيرا مباحـث اخلاقـي آن عمـدتا در چهارچوب اخلاق فردي مطرح مي شود و دربـاره حـاکم و ويژگـي هـاي او سـخن گفته مي شود؛ به عبارتي ، واحد تحليل فرد است نه جامعه ؛ از سوي ديگر بـدون آن کـه مدت آن منقضي شده باشد، در همه زمان ها و مکان ها مي توان از اين مباحث بهره بـرد.
در کتاب التوسل الي الترسل با اعتقاد به اين کـه تـأمين عـدالت اجتمـاعي در تنظـيم روابط اعضاي جامعه نقش اساسي دارد و علاوه بر حمايت مادي افراد جامعـه موجـب احساس آرامش و امنيت و دلگرمي براي ادامه تلاش و کار و کوشش مي شود، بارها و بارهـا بر عدالت تأکيد و به آن توصيه شده است .