چکیده:
این نوشتار در پی آن است تا با به دست دادن تبیینی از لذت ، کمال و هویت انسان در حکمت صدرا و بیان سودگرایی عمل محور بنتام ، که ارزشمندی فعل را مبتنی بر لذت آن می داند، و تبیین معیارهای هفت گانه او و نقد آن ها نشان دهـد در حکمـت صدرایی وجود کمال بر وجود لذت برآمده از کمال تقدم دارد. انگیزه انسـان عـادی در انجام دادن فعل ابتدا رسیدن به لذت و سپس نائل شـدن بـه خـود کمـال اسـت . بنابراین ، در این حالت ، لذت به لحاظ وجودی موخر از کمال است و به لحاظ انگیزه فاعل شناسا می تواند مقدم بر رسیدن و نزدیک شدن به کمال باشد. البته از دیـدگاه برخی پیروان حکمت صدرا، اولیای الهی از لذت خود منقطع شـده اند و رسـیدن بـه کمال ، برای آن ها به لحاظ وجودی و هدف فاعل شناسـا بـر وجـود و ادراک لـذت تقدم دارد. بنابراین ، اولیای الهی خداوند را برای ذات او عبـادت می کننـد نـه بـرای لذت که موخر از کمال مطلق است . اما از دیدگاه بنتام ، تنها انگیزه افعـال انسـان را لذت تشکیل می دهد، یعنی هم به لحاظ انگیزه فاعل شناسا و هم به لحاظ هسـتی لذت ، لذت مقدم بر همه چیز است .
خلاصه ماشینی:
"این نوشتار با دو بخش اصلی لذت از منظر صدرالدین شیرازی و بنتام پی ریزی شـده ، کـه در بخش لذت از دیدگاه صدرالدین شیرازی در قالب بیان لذت ، تبیین لذت حسـی و عقلـی ، برتـری لذت عقلی بر لذت حسی و موانع درک لذت عقلی ، و هویت انسان در پی آن است تا رابطه لـذت و کمال و هویت انسان را بیابد و در نهایت روشن کند که کمال انسان امـری بیگانـه بـا هویـت انسان نیست و لذت تابع کمال است و کمال به لحاظ وجودی مقـدم بـر لـذت اسـت ، امـا لـذت می تواند به لحاظ انگیزه فاعل شناسا مقدم بر کمال باشد لکن این امر عمومیت ندارد و بر اسـاس دیدگاه برخی از پیروان حکمت متعالیه در برخی موارد انگیزه فاعل ، فقط موجـودی برتـر (کمـال مطلق ) است و از لذت حاصل از ادراک آن امر کامل نیز منقطع می شود.
بنابراین ، کمال به عنوان مطلوب واقعی اصالت دارد و می تواند به عنوان انگیزه واقعـی افعـال انسان ها ارزشمند باشد؛ چراکه عمل صحیح موجب تعالی نفس می شود و نفـس اشـتداد وجـودی می یابد و هرچند فاصله او با خداوند به دلیل تمایز امکان و وجوب ، فوق ما لایتناهی بما لایتناهی است ، اما صعود به هر مرتبه از مراتب وجودی نفس ، انسان را به حق تعالی نزدیک تر می کند و این قرب به حق تعالی نیز چیزی جز اشتداد وجود نفس نیست که بـه تبـع آن لـذتی پدیـد مـی آورد و همین نفس است که لذت این تقرب را ادراک می کند."