چکیده:
مقاله حاضر به بررسی ساختار و عملکرد بازار سیمان در طول دوره 86-1379 میپردازد. نتایج محاسبه با لحاظ اثر مالکیت نشان میدهد که در دوره مورد بررسی، نسبت تمرکز چهار بنگاه برتر بین 74 تا 84 درصد، شاخص هرفیندال – هیرشمن بین 2018 تا 2501 واحد و شاخص آنتروپی بین 74/0 تا 83/0 در نوسان بودهاند. این درحالی است که ارقام شاخصهای مربوطه بدون لحاظ اثر مولفه مالکیت، نتایج فوق را تایید نمیکنند. در ادامه بررسی، هزینههای اجتماعی عملکرد در صنعت سیمان با استفاده از روش کالین- مولر اندازهگیری شده است. در انجام این محاسبه، تابع هزینه صنعت سیمان در قالب یک الگوی دادههای تلفیقی (به تفکیک 10 بنگاه و برای دوره 86-1379 ) تخمین زده شده، سپس با محاسبه هزینه نهایی از تابع مذکور به محاسبه انحراف قیمت از هزینه نهایی به تفکیک هر یک از کارخانجات و در نهایت محاسبه هزینههای رفاهی عملکرد این صنعت پرداخته شده است. نتایج حاصل از محاسبات فوق نشان میدهد که رفاه از دست رفته ناشی از انحصار در این صنعت (از سوی 10 بنگاه)، 44 درصد ارزش فروش میباشد. افزون بر این، در برآورد هزینه نهایی و هزینه متوسط در این صنعت، صرفه اقتصادی نسبت به مقیاس مشاهده میشود.
خلاصه ماشینی:
"١-٥- اندازه گیری تمرکز بدون لحاظ اثر مالکیت با توجه به اینکه سیمان تولیدی کشور شامل دو نـوع سـیمان سـفید و خاکسـتری مـی باشد، شاخص های نسبت تمرکز، هرفیندال - هیرشمن و آنتروپی بـرای محاسـبه تمرکـز از سال ١٣٧٩ تا ١٣٨٦ در این دو بازار به صورت جداگانه مورد استفاده قرار می گیرد.
بـا ایـن توصـیف چنانچـه شرکت های تولیدکننده سیمان را در نظر بگیریم ، تولید سیمان یعنی میزان سیمان تولیدشده تابعی از نیروی کار، سرمایه ، انرژی و مواد اولیه است : Q Q (L PK PE PM) (25) , , براین اساس فرم عمومی تابع هزینه سیمان به صورت زیر می باشد: LnTc it 1 2LnPL it 3LnPK it 4 LnPE it 5LnPM it 6LnQ it (26) TC : هزینه کل (بهای تمام شده کالای تولید شده ) PL : قیمت نهاده نیروی کار (حاصل تقسیم حقوق و دستمزد پرداختی به نیـروی کـار بـر تعداد نیروی کار) PE : قیمت نهاده انرژی (جانشین این متغیر بهای پرداختی برای برق و سـوخت مصـرفی می باشد.
بدین منظور ساختار بازار سیمان طی سال های ٨٦-١٣٧٩ مـورد مطالعـه قـرار گرفته ، کوشش شده به دو سوال پاسخ داده شود: ١) میزان تمرکز در صنعت سیمان ایران چقدر است ؟ ٢) آیا هزینه ی اجتماعی انحصار در این صنعت وجود دارد؟ با توجـه بـه اینکـه صـنعت سـیمان در ایـران دارای دو نـوع محصـول عمـده سـیمان خاکستری و سیمان سفید است ، محاسبه درجه تمرکز به تفکیک بازارها مورد توجـه قـرار گرفت ."