چکیده:
آیه تطهیر در میان مفسرین مذاهب اسلامی از اهمیت ویژهای برخوردار بوده و همواره مورد بحث و بررسیهای مختلفی قرار گرفته است. تبیین نوع اراده موجود در این آیه، یکی از مهمترین مسائل تفسیری آن بشمار میرود. شیعه معتقد است مراد از اراده در این آیه، اراده تکوینی است و خداوند از ابتدای خلقت با اراده تکوینی خود، طهارت اهل بیت از هر گونه پلیدی و زشتی را اراده کرده است و عصمت و طهارت آنها بدون درنگ حاصل شده است. در این مقاله ضمن طرح دیدگاه جناب آلوسی مبنی بر تکوینی بودن اراده در این آیه و نیز مشروط بودن آن به انجام اوامر و ترک نواهی الهی، به نقد و ارزیابی آن میپردازیم. آلوسی آثار تکوینی اعمال نیک بر نفس انسان را مختص به اعمال اهل بیت دانسته و اعمال دیگران را فاقد چنین آثار قطعی میداند. این ادعای جناب آلوسی از نظر آیات قرآن و روایات پیامبر(ص) و مبانی حکمت اسلامی مردود و بیاساس است و در نتیجه نمیتوان چنین شرطی را برای اراده تکوینی در آیه تطهیر در نظر گرفت.آیــه تطهیــر در میــان مفســران مــذاهب اســلامی از اهمیــت ویــژه ای برخوردار بوده و همواره مـورد بحـث و بررسـیهـای مختلفـی قـرار گرفته است . تبیین نوع اراده موجود در این آیـه ، یکـی از مهـم تـرین مسائل تفسیری آن بشمار میرود. شیعه معتقد اسـت مـراد از اراده در ایـن آیـه ، اراده تکـوینی اسـت و خداونـد از ابتـدای خلقـت بـا اراده تکوینی خود، طهـارت اهـل بیـت (ع ) از هرگونـه پلیـدی و زشـتی را اراده کرده است و عصمت و طهارت آنها بدون درنگ حاصل شـده است . در این مقاله ضمن طرح دیدگاه آلوسی مبنی بر تکوینی بـودن اراده در این آیه و نیز مشروط بودن آن به انجام اوامر و ترک نواهی الهی، به نقد و ارزیابی آن میپردازیم . آلوسـی آثـار تکـوینی اعمـال نیک بر نفس انسان را مختص به اعمال اهل بیت (ع ) دانسـته و اعمـال دیگران را فاقد چنین آثار قطعی میداند. این ادعـای آلوسـی از نظـر آیات قرآن و روایات پیامبر(ص ) و مبانی حکمت اسـلامی مـردود و بـیاسـاس اسـت و در نتیجـه نمـیتـوان چنـین شـرطی را بـرای اراده تکوینی در آیه تطهیر در نظر گرفت .
خلاصه ماشینی:
"همـان طـور کـه اهـل لغـت اشـاره کرده اند لفظ «رجس » عام بوده و شامل همه پلیدیهـای ظـاهری و بـاطنی، مـادی و معنـوی میشود (راغب اصفهانی، ١٤١٢، ص ٣٤٢) با توجه به اینکه گناهان انسان و حتی خطاهای او از جمله زشتیها و پلیدیها به شـمار میآیند، مفاد آیه تطهیر این است که خداوند با اراده تکوینی خود هرگونـه گنـاه و خطـا و اشتباهی را از اهل بیت دور کرده است و آنها را واجد مقام عصمت گردانیـده اسـت .
از آنجایی که این آیه در مقام اثبات ویژگی خاصی برای اهل بیت است ، آلوسی ایـن ویژگی را همان تحقق آثار اعمال نیک و کردار پسندیده آنها میداند؛ یعنی اگر اهـل بیـت به تکالیف الهی عمل کنند، این اعمال آثار تکوینی داشته و موجب تهـذیب نفـس و ایجـاد ملکات و صفات نیکو در نفس آن ها میشود.
(آلوسی، ١٤١٥، ج ١٥، ص ٢٧٩) با توجه به اینکه این روایت ، اعمال صالح و گناهان همه بندگان را دارای تـأثیر قطعـی مستقیم بر نفس و روح آنها دانسته است و آثار تکوینی و قطعـی را مخـتص بـه اعمـال عـده خاصی نکرده است و از طرفی آلوسی پس از نقل این روایت هیچ توضیح و تعلیقی مبنی بر اختصاص این روایت به اعمال اهل بیت در ذیل آن نیاورده اسـت ، در مـییـابیم کـه وی بـر خلاف سخنانش در تفسیر آیه تطهیر، در اینجا اعمال همه بندگان را دارای تـأثیرات معنـوی قطعی میداند."