چکیده:
مساله اصلی این مقاله، بررسی استعاره های سماع در انسالتائبین است. در نگرش شناختی، مفاهیمی چون زمان، کمیت، حالت، دگرگونی، کنش، علت، هدف، شیوه و وجه با روش استعاری فهمیده میشوند. احمد جام در انسالتائبین برای تبیین بسیاری از جنبههای سماع از حوزههای «خوراک»، «انسان» و «بیماری و سلامت» بهره برده، با استعاره های «سماع، به مثابه انسان است»؛ «سماع به مثابه خوراک است»؛ «سماع به مثابه سلامت و بیماری است»، نظریهاش را تبیین کرده است. پشتوانه نظری مقاله، نظریه «استعاره های مفهومی» است که استعاره را از شگردی زیباییشناسی به ابزار اندیشیدن ارتقاء داده است. نخست، مبانی نظریه یاد شده را با کلیدواژههای فهم نظریه زبانشناسی شناختی معرفیکرده، گزارشی از استعاره ها آوردهایم. سپس استعاره ها را بر اساس درونمایه، دستهبندی کردهایم: استعاره های ویژگیهای خوشایند سماع، استعاره های ویژگیهای ناخوشایند سماع و استعاره های دو پهلو. سپس به تحلیل شناختی هرگروه پرداخته، شگردهای بیانی استعاره ها را بررسیکردهایم که چگونه احمد جام در استعاره سماع از شگردهای «انتقال» و «تغییر» برای تبیین نظریه خود بهرهگرفته است.
In cognitive approaches، many concepts such as time، quantity، states، changes، actions، causes، purposes and moods are examined and conceived in terms of metaphors. In delineating different aspects of Samā΄، Ahmad-e Jām in his Ons al-tālebīn draws on different conceptual metaphors such as SAMĀ΄ IS FOOD AND DRINKS، SAMĀ΄ IS A HUMAN BEING، and SAMĀ΄ IS HEALTH AND DISEASE. To elaborate on Ahmad-e Jām’s views، the present article focuses on such metaphorical representations using the theory of conceptual metaphors which considers metaphors not just as simple aesthetic ornaments but as sophisticated cognitive tools. The present study classifies Samā΄ metaphors into three thematic categories: pleasant، unpleasant and uncertain. The study then proceeds to analyze each category within a cognitive framework and shows how Ahmad-e Jām uses techniques such as “translation” and “change” to convey his ideas.
خلاصه ماشینی:
این مقالـه در راسـتای تحلیـل انتقادی گفتمان شریعت ورز انس التائبین در بررسی دال سماع به دلایل زیر از روش و یافته های زبانشناسان شناختی کمک میگیرد: نخست اینکه آنان در بررسـی مـتن بـه ساختار و درونمایه ، هم زمان می نگرند و استعارهها را ابزار اندیشه مـی داننـد.
٢-٥-٣- حوزههای سلامت و مرگ در ناخودآگاه همۀ انسانها، تجربۀ بیماری ، تندرستی و مرگ محسـوستـرین حـوزة مبدأ بدنی برای آفرینش استعاره در زبان خودکار است ؛ جملات زیر زادة این نگـرش است : «شورای سالم ، شهر سالم »؛ «درد ایران اقتصاد بیمار اسـت »؛ «جامعـۀ سـرزنده ، هدف اصلی حکومت است »؛ «مریضـی خانقـاههـا ژنـدهپیـل نـامقی را آزرده اسـت » استعارههای حوزة سلامت انس التائبین از نظر بسامد در ردة دومانـد و کـاربرد آنهـا درمان، آرامش بخشی و خوراکانگاری است : ٢-٥-٣-١- سماع آب آتش است .
«علم و عبادت و نماز و تسبیح و ریاضـت و قهـر نفـس و اجتهـاد، همـه بـا سـماع فسادرنگ و فسق آمیز اوفتاده است »!(همان: ٢٢٧) ٢-٦- تحلیل استعارهها استعارههای یادشده سه گروهاند: استعارههایی که چهرة روشن و دوست داشتنی سماع را به عنوان ارزش نشان میدهند تا سیمای خوشـایند و مثبـت آن را برجسـته کننـد: خوراک، شهد، دارو، آب و شیرینی، ندای ازلی، سر حق ؛ استعارههایی که ویژگی های ناخوشایند و منفی سماع را برجسته میکنند: زهر، بیمـاری ، شـراب، فسـاد، سـرمایه ، تلخی، شوری، گند و استعارههایی چون هستی، وقـت ، بـدعت و عبـادت کـه چهـرة دوپهلوی سماع را نشان میدهند.