چکیده:
بررسی مسائل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی که از جمله اصول تمدنی کشور محسوب شده یک ضرورت علمی است و متاسفانه تاریخپژوهان کمتر به موضوعات اقتصادی، اجتماعی پرداختند. برنامهها و کارکردهای اقتصادی دولتهای قاجاری نسبت به دوره قبل از آن از ویژگی منحصر به فردی برخوردار است. زیرا رقابت روس و انگلیس برای تصرف منابع ایران و تاثیرپذیری دولتها از مناسبات بینالمللی، کشور را در شرایط نوین اقتصادی و سیاسی قرارداده است.
در کارکرد اقتصادی دولتهای قاجاری «استقراض خارجی» بسیار مهم و حیاتی است. پرسش اصلی این مقاله معطوف به بررسی استقراض خارجی در دوره ناصرالدین شاه است. یافتههای تحقیق نشان میدهد که بهرهگیری از استقراض خارجی زمینه وابستگی و بدهی دولت را بیشتر و منابع اخذ شده تاثیری در بهبود زندگی مردم نداشته است.
Social issues، economic and cultural principles of civilization that the country is a scientific necessity than Unfortunately، history scholars، under the themes of economic، societal. The economic functions of government programs and the Qajar period before it has a unique feature.Because competition for land resources of the Russian and British governments of Iran and influence on international relations، economic and political conditions in the country is placed. Economic performance of governments in the Qajar "foreign debt" is critically important. This article focuses on questions of foreign borrowing in the Shah's era. Research findings indicate that the use of field dependence on foreign borrowing and the debt has more and resources to improve people's lives has not taken effect.
خلاصه ماشینی:
زيرا رقابت روس و انگليس براي تصرف منابع ايران و تأثيرپذيري دولت ها از مناسبات بين المللي، کشور را در شرايط نوين اقتصادي و سياسي قرارداده است .
در اين شرايط ناصرالدين شاه و دولتمردانش به منظور تأمين هزينه هاي دولت و سلطنت و تمشيت امور کشور ناگزير از اخذ وامهاي خارجي از دول استعماري شده و با اخذ وام از دولت هاي روس و انگليس زمينه نفوذ اين دو کشور را در ايران بيشتر نمودند.
اما در ميانه اين دوره در نتيجه بيتدبيري- عدم وجود برنامه توسعه و رقابت هاي روس و انگليس رکود اقتصادي حاکم بر ايران گرديد و اين روند تا پايان دوره قاجاريه ادامه داشت .
» محمدمصدق در اين باره مي نويسد: «مخارج مرکزي با اينکه نتيجه آن عايد ولايات هم مي شد چون خزانه در مرکز پرداخت مخارج مرکزي يا مخارج رکابي گفته مي شد که براي مخارج مزبور تا اواخر سلطنت ناصرالدين شاه کتابچه مخصوص نوشته مي شد که جمع آن عبارت بود از باقي کتابچه ها وساير وجوهي که به خزانه از قبيل گمرک و ضرابخانه مي رسيد و خرج آن کليه مخارج ومصارفي که بايد در مرکز تائيد شود ولي بعد که فقط صورت کل مخارج رکابي در دفتر وزير ماليه که سررشته کل مي گفتند و نزد بعضي از مستوفيان که در امور جمع و خرج 7 مملکتي ذي مدخل بود.
اما دولت و دربار براي رهايي از اين کار اقدامات سازندهاي صورت ندادند، اعمال آنها خود يکي از زمينه هاي مهم استقراض خارجي است .