چکیده:
این نوشتار می کوشد تا در پرتو نظریه دیرینه شناسانة فوکو به تحلیـل تطـورات گفتمـانی مفهـوم شهروندی از صورت کلاسیک آن به صورت متکثر و حساس به نیاز گروه هـای خـاص بپـردازد و موانع «امکان شهروندی » پنج گروه اجتماعی خاص را مورد بررسی و طبقه بندی مجدد قرار داده و در هر مورد، راهکارهای رفع «امتناع » شهروندی را بـا توجـه بـه مباحـث نظـری و تجربیـات جهانی ارائه دهد. تطور مباحث نظری انتقادی و تحولات نهادی شهروندی از یـک سـو و ایجـاد نهادها، گرایش ها و مبانی نظری مستقل علوم اجتماعی در مورد گروه های خـاص از دیگـر سـو، باعث تجدیدنظر در درک ما از شهروندی بر مبنای حقوق گروه هـای اجتمـاعی «خـاص » شـده است . دلایل مشترکی برای حذف کامـل یـا نسـبی گـروه هـای خـاص مـورد بررسـی از حیطـة شهروندی وجود دارد، مانند عدم موازنة حقوق و مسئولیت های شهروندی در میان این گـروه هـا، عدم دسترسی آنان به سپهرهای اجتماعی به معنای عام و دوری نسبی آنان از بازار کار.
خلاصه ماشینی:
دیرینه شناسی سعی دارد تا بـا کنکـاش در لایـه هـای زیـرین معرفتـی ، قواعـدی را کـه سامان بخش ذهن جمعی نظریه پردازان حوزة شـهروندی اسـت ، کشـف و اسـتخراج کنـد و بدین ترتیب از مزایای تحلیل فلسفی نیز بهره مند شده و گفتمان های حاکم بـر شـهروندی را از دریچة فهم آنها از گروه های مشمول حقوق شهروندی استنباط نماید.
بـه عبـارت دیگـر، بـا وجـود آنکه در قوانین بسیاری از کشورهای مدرن تأکیـد زیـادی بـر حقـوق شـهروندی «برابـر» و «یکسان » برای همة گروه ها شده است ، اما در عمل هر یک از گروه های اقلیتی در ارتباط بـا شهروندی در موقعیتی خاص قرار می گیرند.
در گفتمان جدید، زنان تلاش کرده اند «حقوق و مسـئولیت هـای » شـهروندی خـود را مجددا احیا کنند، در حالی که در حیطة حقوق شهروندی زنان بـه امـوری همچـون کسـب حق رأی و مشارکت سیاسی اشاره مـی شـود، در حیطـة مسـئولیت هـا، زنـان در پـی ارتقـای ارزش مسئولیت های خانگی خود بوده اند، مسئولیت هایی کـه در نظریـات کلاسـیک دارای هیچ ارزش شهروندی نیست .
بـه ایـن ترتیـب «بازجنسـیتی سـاختن » مقولـة شـهروندی نیازمند ایجاد تغییراتی در هر دو حیطة خصوصی و عمومی و در نحوة ارتباط مردان و زنـان با مقولة شهروندی ـ در واقع حقوق و مسئولیت های هر یک از آنان ـ است .
بر مبنای چنین گفتمانی ، برخی فعالیت های عملی برای دستیابی جوانان بـه حقوق کامل شهروندی آنان را می توان به ترتیب زیر فهرست کرد: ١.