چکیده:
اعراب جنوبی که از یک سو به سبب انتساب به یعرب بن قحطان، قحطانی و از سویی دیگر به سبب سکونت در سرزمین یمن، یمانی نامیده میشوند، در کنار اعراب شمالی(عدنانی، مضری) دو گروه عمده شبه جزیره عربی را تشکیل میدادند که مدام درگیر جنگ و خونریزی و غارتگری بودند و چنان به این غارتگریها و خونریزیها افتخار میکردند که خاطره آن روزها را به عنوان ایام العرب به یادگار گذاشتند. چون رسالت حضرت محمد(ص) آغاز شد این تضادها و دشمنیها از بین رفت و برای اولین بار تمامی اعراب در واقعه هجرت به مدینه با هم برابر شدند. اما با وفات پیامبر(ص) دوباره تعصبات و درگیریهای ایام جاهلی آشکار شد و اولین بار خود را در قالب اختلاف بر سر جانشینی وی بین مهاجرین(عرب شمالی) و انصار(عرب جنوبی) نمایان کرد که تا حدودی کنترل شد. چون امویان به قدرت رسیدند مهاجرتهای گسترده اعراب جنوبی به نواحی مختلف قلمرو اسلامی و از همه مهمتر ایران شروع شد تا جایی که در کنار موالی منجر به سقوط حکومت اموی و تشکیل دولت عباسی شدند. در این پژوهش سعی بر این است تا با روشی توصیفی-تحلیلی و استفاده از ابزار مطالعه کتابخانهای علل مهاجرت اعراب جنوبی از شبه جزیره عربی در دوره اموی بررسی شود. در واقع باید گفت علی رغم دلایل اقتصادی، اجتماعی و نظامی و...، دلیل اصلی این مهاجرت ها بروز تعصبات و نزاع های دوره جاهلی در این دوره بود که اعراب جنوبی را مجبور به مهاجرت کرد.
خلاصه ماشینی:
چون امویان به قدرت رسیدند مهاجرت های گسترده اعراب جنوبی به نواحی مختلف قلمرو اسلامی و از همه مهم تر ایران شروع شد تا جایی که در کنار موالی منجر به سقوط حکومت اموی و تشکیل دولت عباسی شدند.
(٦٣٢ م ) تمام حاصل زندگی وی مورد تهدید قرار گرفت ، آرامش و برادری که در طول حیات ایشان بخصوص در مدینه بین اعراب قحطانی و عـدنانی بـه وجـود آمـده بـود بـا وفاتش از بین رفت و نزاع ها و اختلاف هایی که قبل از ظهور اسلام بـین آنـان بـود و امنیـت را از تمامی قبایل و طوایف ساکن شبه جزیره گرفته بود دوباره ظاهر شد و خود را در اخـتلاف بـر سـر جانشینی پیامبر(ص ) در سقیفه بنی ساعده نشان داد.
از آنجا که امویان حکومت خود را بر اساس سیادت عرب بخصوص عـرب مضـری بنـا نهادنـد و یمانیان خوار گردیدند و در نتیجه سیاست های خشن و سـرکوبگر عمـال امـوی همچـون حجـاج موجب مهاجرت گروههایی از پیروان تشیع که اغلب از اعراب یمانی بودند به سوی ایران شد مثـل سکونت قبیله اشعری حدود سال ٨٢ هجری در قم (همان ،٢٤٠).
انتخاب ایران از سوی اعراب جنوبی ایرانیان که کم و بیش در همان سالهای اولیه خلافت امام علی(ع ) با تشـیع آشـنا شـده بودنـد و از آنجا که سرزمین ایران از لحاظ طبیعی بخصوص نواحی بیابانی آن از جمله ناحیه مرو در خراسـان و سیستان و کرمان و قم در عراق با طبع زندگی اعراب موافق بود مورد توجه آنان قرار گرفت زیرا بیابان نورد عرب به کمک شتر بخوبی میتوانسـت در بیابـان هـای اطـراف خراسـان رفـت و آمـد کند(زرین کوب ، ١٣٧٣: ٣٦٧ ،٦).