چکیده:
دانشنامه پزشکی دانشنامهای تکجلدی است که به معرفی بیماریهای رایج برای مخاطبان عمومی میپردازد. بیشتر مقالههای این دانشنامه از دانشنامه پزشکی گیل و برخی دیگر از دانشنامه علوم گیل ترجمه شده است و تعدادی از مقالهها را نویسندگان ایرانی تالیف کردهاند. برخی از مقالههای تالیفی را متخصصان علوم پزشکی ایران نوشتهاند، اما بسیاری از مقالههایی که در دسته مقالههای تالیفی جای گرفتهاند، نوعی دستکاری در مقالههای خارجی است. مقالههایی با ترجمه دقیق در این دانشنامه کم نیست، اما کمدقتی در ترجمه بسیاری از مقالهها مشهود است. برخی مقالههای تالیفی با اطلاعاتی جامع و ساختاری منظم و جملههایی ساده نوشته شدهاند، اما برای بسیاری از موضوعها بهتر بود همان مقاله دانشنامه گیل ترجمه میشد. با اینکه دانشنامه پزشکی گیل دارای واژهنامه و نمایه است، دانشنامه ایرانی از این دو بخش ضروری بیبهره است. تولید این دانشنامه ترجمهای، با حدود یک هزار صفحه، نزدیک ده سال طول کشیدهاست که برای یک اثر ترجمهای با کاستیهایی که در آن دیده میشود، غیرعادی به نظر میرسد. با توجه با اینکه سازمان تولیدکننده این دانشنامه از امکانات دولتی قابلملاحظهای برخوردار بودهاست، انتظار تولید کاری دقیقتر از آن میرفت. اگر این دانشنامه در یک انتشارات خصوصی تولید شده بود، میتوانستیم بگوییم که بخش خصوصی ایران اثری قابلقبول و شایسته تقدیر عرضه کردهاست.
خلاصه ماشینی:
اکنون باید پرسید وقتی بنیان این دانشنامه بر دانشنامۀ دیگری است که بیش از ۲۰۰ مقالۀ آن را ترجمه کردهاند، آیا نباید مشخصات دقیق آن دانشنامه را در آغاز کتاب یا در مقدمۀ آن بیاورند؟ آیا نباید از پدیدآورندگان دانشنامۀ اصلی، دستکم از سرویراستار و همکاران اصلی آن دانشنامه یاد میکردند، یعنی همان متخصصانی که حاصل کوشش آنها را ترجمه کردهاند؟ در متن اصلی افزون بر معرفی همکاران اصلی و مشاوران دانشنامه، نام پدیدآورندگان مقالهها در پایان هر مقاله آمدهاست.
برخی از کسانی که در ترجمه و تألیف مقالههای این دانشنامه نقش داشتهاند از پزشکان و استادان دانشگاههای علوم پزشکی کشور ایران هستند اما ممکن است برای بسیاری از مخاطبان این دانشنامه چندان شناختهشده نباشند.
به چه دلایلی ترجمۀ یک دانشنامۀ انگلیسی در دستور کار بنیاد دانشنامهنگاری ایران قرار گرفتهاست؟ اثری که برای ترجمه انتخاب شده چه ویژگیهایی داشتهاست؟ چرا روند تولید این اثر ترجمهای بسیار طولانی شده است؟ در شرایطی که تولید یک دانشنامۀ ترجمهای با حجم حدود یک هزار صفحه حدود یک دهه طول کشیدهاست، چگونه ایشان چنین طرح بلندپروازانهای را در مقدمۀ خود مطرح میکنند که: «چهبسا که بتوان ذیل هر مدخل، تعریفهای متعدد و حتی دانشنامۀ مستقل ترجمه و تألیف کرد.
در مقدمۀ دبیر علمی دانشنامۀ بنیاد دانشنامهنگاری ایران دلایل سفارش مقالۀ تألیفی بهصورت شفاف گفته نشدهاست و فقط سربسته گفتهاند: «بر اساس مصوبۀ شورای علمی مداخلی تألیف شدند که در خصوص آنها در آن دانشنامه ]پزشکی گیل[ مطلبی ذکر نشده بود یا مطالب نوشته شده در حد کفایت برای مخاطب ایرانی نبود یا اطلاعات موجود در ایران را پوشش نمیداد.