چکیده:
«معيار علم ديني» عنواني است كه در اين مقاله، مورد تحقيق و بررسي قرار خواهد گرفت. در اين زمينه ديدگاه ها و رويكردهاي مختلفي مطرح است كه ديدگاه مرحوم علامه طباطبايي از جمله آن مي باشد. ديني بودن علم را مي توان در عناصر و مولفه هاي مختلفي نظير مباني، موضوع، مسائل، روش، هدف و... جستوجو نمود. اين ملاك ها را مي توان در اضلاع سه گانه علم، عالم و معلوم ترسيم نمود. اضلاع مرتبط با عالِم و معلوم، از سنخ عناصر بيروني و غيرركني اند و علم به عنوان ضلع دروني و هسته مركزي، خود داراي عناصر ركني و غيرركني است و هر كدام از اين عناصر، نقش و سهم خاصي در تعيين هويت علم- از لحاظ ديني يا غيرديني بودن- دارند. مقاله حاضر مي كوشد عناصر و مولفه هاي يادشده را از منظر علامه طباطبايي بررسي كند.
The criterion of religious science is title that is investigated and studied on this article. There are positiones and approachs about the criterion of religious science like Allame Tabatabaei's approach. Being religious of sceince is searchable in different elemaents and components like principles، subject، problemes، method، purpose and etc. Theses criterions is sketchabl in Three sides: secince، khower and knowable. The sides relation to khower and knowable are from type of external and secondary element، and sceince as internal side and centeral core has orginal and secondary elements and each elements has share and role in determination of identity od sceince (containing being religious or secular). This article attempt to investigate the mentioned elements and components in view of Allame Tabatabaei..
خلاصه ماشینی:
"البته باید توجه داشت، دینیبودن مسائل و مواد علم، به معنای قربیبودن، تعبدیبودن و عبادیبودن آن نیست؛ بلکه تمامی موضوعات و مسائلی که خارج از حوزه امور تعبدی و عبادی است نیز میتوانند در قلمرو علم دینی قرار گرفته و درنتیجه بدون آنکه مانعی برای نقدپذیری آنها وجود داشته باشد، میتوانند از تقدس علوم دینی نیز برخوردار گردند (جوادی آملی، 1378، ص183).
با توجه به معیار و عنصر فایده و ثمره در دینیبودن علم، افزون بر ثمره و کاربرد دنیوی آن، باید دارای ثمرات اخروی نیز باشد؛ به عبارت دیگر علم دینی باید این قابلیت را داشته باشد که نه تنها در دنیا بلکه تا ابد همراه آدمی باشد؛ علمی که در اندیشه، خلق و خوی و رفتار آدمی تجلی کند و نگرش توحیدی را در وجود آدمی تثبیت کند.
البته قید همخوانی به مثابه شرط لازم نیست، بلکه یکی از راهها و دوال دینیبودن است؛ لذا ممکن است خیلی از معارف در قرآن نباشند و از لحاظ همخوانی با قرآن نیز ساکت باشد؛ اما در عین حال دینی باشد؛ چون از این نظر، عدم تعارض کافی است؛ بهویژه اینکه برای اثبات واقعنمایی قرآن، به علوم طبیعی استمداد میکند (همان، ج17، ص124) و در مواردی، ذیل آیات متعددی به مباحث علمی روز اشاره میکند که از جمله آنها میتوان به آغاز خلقت، چگونگی آفرینش آسمانها و زمین، خورشید و ماه، شب و روز، ستارگان و کرات آسمانی، جریانهای آسمانی، دریاها و کوهها و منابع زمینی، گیاهان، نظام زوجیت در طبیعت، آفرینش انسان و مراحل تکون وی، بررسی نظریه تکامل انواع و..."