چکیده:
تفکیک معانی علم و دین و تعیین نسبت دقیق این دو حوزه، شرط لازم برای تنقیح معنا و ماهیت علم دینی از منظر استاد مصباح است. بیان جایگاه علم در منظومه علم دینی و فهم صحیح از تاثیرات دین و مبانی ارزششناختی بر علم، افقهایی نوین در زمینه ارائه نظریات علمی و اعتبارسنجی نظرات مذکور پیش روی محققین میگشاید. تدقیق معنای علم و توجه به ساحتهای مختلف علم، حیطه انتظارات و توانمندیهای موجود در شکلگیری نظریات علمی را سامان بخشیده و به قضاوت صحیح از علم میانجامد. با استناد بر آراء استاد مصباح، آنچه بر شکلگیری نظریات علمی اثرگذار بوده و در این مقاله با عنوان دین و مبانی ارزششناختی معرفی شده است، از اهمیت ویژهای برخوردار بوده، تعیین محدوده اثرگذاری هر یک شایان توجه است. به همین سبب در این مقاله به بیان تقریرهای موجود از این بحث و ذکر اشکالات موجود پرداخته شده است. استاد مصباح در بخش توصیفی علوم انسانی همانند بخش توصیهای، قائل به اثرگذاری دین و مبانی ارزششناختی است.
The discrimination between the meanings of science and religion, and the determination of the precise relationship between these two domains are the prerequisites of rectifying the meaning and the essence of religious science in the eyes of theologist Mesbah. Expressing the status of the science in the system of scientific religion, and the right contemplating of the impacts of religion, and the fundamentals of oxiology of science will open new horizons in yielding scientific theories, the validation of the mentioned ideas twoard the researchers. Precisely explaining the meaning of science and concerning the different realms of science have settled the scope of current expectations and capabilities in forming the scientific ideas, therefore leading to a correct judgment about the science.
According to the ideas of theologist Mesbah, what has affected the formation of scientific theories, which is mentioned here as religion and fundamentals of oxiology, is greatly significant. Furthermore, determining the impacting scope of each one is worth paying attention.
Consequently, available statements about this subject and the existing flaws are discussed within this essay. Theologist Mesbah has placed value on the affection of religions and fundamentals of oxiology in the description part of human science, as in the advisory part.
خلاصه ماشینی:
"در این طیف آثار چند تن از جمله مهدی گلشنی که آموزه های نقلی را در نظریه های جهان شمول حاکم بر علم و جهت گیریهای علم وارد نموده است ، سید حسین نصر که راهکار تلفیق در توجه دادن به منابع مختلف معرفت و پرهیز از انحصارگرایی صحیح با شالوده علم را تعقیب مینماید و آیت الله جوادی آملی که با بهره مندی از مباحث منطقی، فلسفی، کلام و اصول فقه به تبیین نسبت عقل و نقل پرداخته اند، نمود بیشتری داشته است (همان : ٢٧٨).
بر اساس نظر استاد مصباح ، دین در بخش نظریه پردازی علوم نیز صاحب اثر است ، به این معنا که محقق در مقام توصیف ، پس از گردآوری داده ها و در مقام نظریه پردازی، متناسب با جهان بینی و اصول موضوعه مورد پذیرش خود به ارائه نظریه میپردازد.
با توجه به تعریفی که از علوم انسانی، علم دینی و دو مقام ذکر شده در ساحت توصیفی علوم بیان شد، بدیهی است که در بخش نظریه پردازی ساحت توصیفی علوم انسانی نیز دین و مبانی ارزش شناختی دخیل هستند.
در ساحت توصیفی علوم انسانی در مقام نظریه پردازی به سبب هم مرزی با مؤلفه های دین ، به ترتیبی که در متن شرح داده شده است ، دینی خواهد بود و در مقام توصیه نیز به علت بهره گیری از ارزش های دینی در نظریه های کاربردی و روش های عملی مطرح در این علوم ، دینی خوانده میشوند."