چکیده:
دانش بومي حاصل قرن ها تجربه زندگي بشر در اين كره خاكي است كه از اجداد خود به ارث برده است و يا در دوره زندگي خود به صورت تجربي به دست آورده يا بر آن افزوده و مخصوص هر زيست بوم است. قارچ هاي دنبلان صحرايي گروهي از قارچ هاي خوراكي مي باشند كه به شكل غده اي در زير سطح خاك در نواحي گوناگون ايران و دنيا رويش دارند. اين قارچ ها از گذشته هاي خيلي دور به عنوان يكي از مطبوع ترين قارچ هاي خوراكي توجه انسان ها را به خود جلب كرده اند. در سال هاي اخير در كشورهاي گوناگون قارچ هاي دنبلان علاقه مندان زيادي در زمينه گوناگون دانش نوين و پرورش آن ها كسب كرده است. در ايران نيز چند سال اخير مطالعاتي در زمينه شناسايي گونه هاي گوناگون به عمل آمده است، اما فعاليت خاصي در حوزه پرورش اين دسته از قارچ ها وجود ندارد. دانش بومي بستري براي دانش نوين است، در واقع دانش بومي سرشار از ايده ها و مسائل ريز براي جستجو و كنكاش است، اما به دليل نبود ابزار كافي، فقط در سطح مشاهده با چشم غير مسلح پيشرفت مي كند. در صورتي كه در زمينه قارچ خوراكي دنبلان صحرايي دانش بومي به آن حد پيشرفت كرده است كه گونه هاي گوناگون قارچ دنبلان و اختصاصيت ميزباني را دقيقاً تفكيك مي كند. بر اساس دانش بومي، مردم توانايي تعيين دقيق موقعيت و زمان رويش قارچ دنبلان را كسب كرده اند. در صورتي كه مطالعات نوين با طي وقت و هزينه هاي زياد به موارد جزيي آن پي برده است. دانش بومي به خوبي ارتباط تكاملي ميان قارچ دنبلان صحرايي و ميزبان گياهي را پي برده اند، كه اكنون پس از يك قرن تحقيق روي گونه هاي گوناگون از قارچ ها و همزيستي هاي موجود با استفاده از روش هاي مولكولي به مسائل خاص ميزباني و تكاملي پي برده اند
خلاصه ماشینی:
"گونـه هـای جـنس Terfezia همراه با دیگر قارچ ها همچون Picoa،Tirmania یا Balsamia بـه عنـوان قارچ های صحرایی دنبلان (Desert truffle/ Turmas) شناخته میشوند و در بسیاری از کشورهای مدیترانه ای و حومه خلیج فارس یافت میشـوند.
از بین قارچ های دنبلان ، قارغه دومالان زودتر از همه در منطقه مرزی شمال شـرق استان گلستان مشاهده می گردد (١، ٢، ٤) اما آرفه دومـالان و تـویی دومـالان زودتـر از بوغدایی دومالان رشد دارند، چون مردم عادت به جمع آوری بوغدایی دومالان را دارند، به همراه بوغدایی دومالان چند عـدد آرفـه دومـالان و تـویی دومـالان را نیـز بـه طـور تصادفی می یابند؛ به همین دلیل است که اندازه آرفه دومـالان هـا خیلـی بـزرگ بـوده و اغلب در سطح بیرونی اندام بارده آن ها ترکهایی وجود دارد (٤).
اما اغلب افراد بومی منطقه برای دوام و ماندگاری بیشتر قارچ دنـبلان پس از جمع آوری به اندازه ٥-٢ عدد چوول در محل اتراق تابستانه بـه طـور مخفیانـه چاله ای به عمق نیم متر حفر کرده و سپس به همان ترتیب ذکر شده دفـن مـی کردنـد و دقیقا آلاچیق ١ را طوری روی چاله بنا می کردند که محل چاله در زیر موقعیـت یـووک٢ غربی قرار گیرد و به این ترتیب تا اواسـط و در برخـی اوقـات تـا اواخـر تابسـتان نیـز نگهداری کرده و هر روز مصرف روزانه خود را برداشت می کردنـد (٢)."