چکیده:
هدف این مقاله تبیین پژوهش استعلایی- انتقادی در تعلیم و تربیت از دیدگاه باسکار است. این مقاله با روش استنتاجی، به تبیین چیستی و چگونگی پژوهش استعلایی- انتقادی در تعلیم و تربیت از دیدگاه باسکار پرداخته است. این رویکرد با روش استعلایی شرط امکان معرفت را جهانی ساختارمند و قابل کشف از طریق فعالیت بشری میداند. انتقاد نیز اشاره به نقد تبیینی ساختارها و سازوکارها و نظریات محدودیت آفرین به منظور اصلاح و تغییر آنها دارد. روش مناسب به منظور تبیین ساختارها و سازوکارها روش پژوهش میان- رشتهای است. روش پژوهش میان- رشتهای به بررسی سطوح و ساختارهای چندگانه، سازوکارهای هر ساختار و نقش آنها در خلق رویدادها میپردازد. مراحل پژوهش شامل فرآیندی است که طی آن باید از توصیف یک موضوع انضمامی مبهم به سوی انتزاع ساختارهای معنادار از آن حرکت کرد، سپس این روش به تبیین ساختارها با توجه به عوامل درونی و بیرونی میپردازد. در نهایت دانش حاصل از این تبیین را به منظور نقد و اصلاح عوامل محدودیت آفرین ترکیب میکند. این فرآیند شامل شناسایی مسئله، طرح سوال استعلایی، توصیف پدیده های پیچیده و لایه مند به گونه ای انضمامی، تفکیک و انتزاع، استنباط فرآیندی به منظور شناخت سازوکارهای هر ساختار، باز توصیف و ترکیب جدید و در نهایت کنش است. این روش پژوهشی در تعلیم و تربیت شامل پنج اصل اساسی است. این اصول راهنمای مراحل پژوهش تربیتی میان- رشته ای و شامل بررسی انضمامی، بررسی انتزاعی، کفایت تبیینی، حذف و اصلاح، ارائه بدیل و سیاستگذاری آموزشی هستند.
خلاصه ماشینی:
دلالتهای دیدگاه باسکار در تعلیم و تربیت مفروضات رئالیسم انتقادی دارای دلالتهای قابل توجهی در تعلیم و تربیت است ، دلالتهایی هم در رابطه با عوامل درونی تعلیم و تربیت ؛ مانند نحوه عمل و رابطه ساختار آموزشی با معلمان و دانش آموزان ، عوامل بیرونی مرتبط و تأثیر گذار بر تعلیم و تربیت ؛ مانند خانواده ها و کسانی که از مزایای تعلیم و تربیت بهره مند می شوند و همچنین تأثیرگذار بر محتوای آموزشی و تأثیرگذار بر تبیین چیستی و چگونگی پژوهش تربیتی (که هدف اصلی این مقاله است ).
بر این اساس ، در تعلیم و تربیت از یک سو بررسی هر رویداد تربیتی با توجه به ویژگیها و اقتضائات همان رویداد باید مورد توجه قرار گیرد؛ لذا نمی توان مانند رویکردهای کمی انتظار دستیابی به قاعده ای مشخص به منظور حل مسائل آتی را داشت ، از سوی دیگر در پژوهشهای تربیتی تنها می توان به نتیجه ای دست یافت که تبیینی مناسب از موضوع ارائه داده و کفایت تبیینی داشته باشد.
نقد آرای باسکار در تعلیم و تربیت و حوزه روش پژوهش رویکرد پژوهشی استعلایی- انتقادی که در این مقاله تبیینی میان - رشته ای یافته است ، با وجود داشتن دلالتهای تربیتی قابل توجه در زمینۀ عوامل درونی و بیرونی تعلیم و تربیت ، محتوای آموزشی و موضوعات تربیتی مانند عدالت آموزشی و همچنین دلالتهای تربیتی در زمینه ماهیت پژوهش تربیتی، ویژگیها و مراحل و اصول پژوهشی ، محدودیتهایی نیز دارد.