خلاصه ماشینی:
"نوشتههای طالبوف از منظر اندیشهشناسان مشروطه نویسنده، نوشتههای طالبوف را از جمله آثار روشنگر در عصر مشروطه معرفی میکند، لذا جا دارد در این مورد به بعضی از نظرات اشاره کنیم: دکتر حمید عنایت، پدر علم سیاست در ایران، در مورد آثار نواندیشان غربزده چنین میگوید: «آثار متفکران غربمآب آن دوره، مانند: آخوندزاده، میرزا حسینخان مشیرالدوله ـ سپهسالار ـ میرزا ملکمخان و طالبوف، کانونی برای اشاعه آرمانهای دموکراتیک در بین مردم بودند.
در نوشتههای طالبوف بر خلاف ادعای نویسنده مقاله، دین، مذهب، اسلام و تشیع یا جایگاهی ندارد و اگر در مواردی هم ـ که بسیار کم است ـ اشاره شده است، برای این است که در مردمی که افکارشان با مسایل مذهبی آمیخته است، نفوذ کند (28) بر این اساس سفیر تزاری روسیه در ایران، او را «مسلمان لیبرال» معرفی میکند.
همان گونه که قبلا اشاره شد، اصولا نوشتههای طالبوف عاری از علایق و گرایشات دینی بوده است، و دلیل آن هم از موارد یاد شده در این مقاله به دست میآید و علاوه بر اینکه تحریم کتاب مسالک المحسنین خود دلیل کافی بر مدعا میباشد و با این بیان چگونه میتوان این دو را با هم مقایسه کرد.
بعضی نقدهای جزئی دیگر 1ـ اینکه نویسنده در ص144 ادعا میکند مردم از دههها قبل خواهان نظام پارلمانی بودهاند به نظر درست نمیآید چرا که حتی در زمان مشروطه نیز نظام پارلمانی جزو خواستههای اولیه مردم نبود و مردم با نام آن هم آشنا نبودند، رفته رفته که انقلاب پیش رفت و خواستههای مردم توسط روشنفکران رنگ و بوی متجددانه به خود گرفت این گونه الفاظ به میان آمد."