چکیده:
مسیحیان مصر از دیرباز در این کشور حضور داشته و در مقاطع مختلف تاریخی نقش آفرینی نموده اند. کلیسای ارتدوکس مصر که امروز به کلیسای ارتدوکس قبطی مشهور است، بعد از شورای جهانی کالسدون از بقیه کلیساهای شرقی و غربی کناره گیری کرد و مستقلا به حیات خود ادامه داد. در این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی، با اشاره به بزنگاه های مهم تاریخی این کلیسا، به مهم ترین ویژگی های اعتقادی و عملی آن اشاره شده است. نگارنده معتقد است کلیسای قبطی امتداد اختلافات خاص مسیح شناسی در دوره آباء مسیحی است که به طور مشخص میان دو کلیسای اسکندریه و انطاکیه در جریان بود. ازاین رو، مهم ترین ویژگی این کلیسا مسیح شناسی تک ذات انگارانه آن است که متاثر از الهیات یونانی مآب مدرسه اسکندریه است. از سوی دیگر، پیوند این کلیسا با رهبانیت، سبب تداوم آن در طول تاریخ و عبور از تنگناهای مختلف شده است. همچنین این کلیسا در دهه های اخیر کوشیده است اختلافات اعتقادی خود با کلیسای کاتولیک رم را به حداقل برساند.
خلاصه ماشینی:
از سوی دیگر، اصطکاک هایی که در چند سال اخیر بین گروه های افراطی اسلامی و کلیساهای خاورمیانه، از جمله کلیسای قبطی، رخ داد، این کلیسا را بیش از پیش مورد توجه رسانه ها و حتی عموم مردم قرار داد.
مکتب اسکندرانی بیشتر بر الوهیت مسیح تأکید داشت و الوهیت را به «کلمه ای که تجسد یافت» تفسیر می کرد که مهم ترین منبع آن برای این تفسیر، این آیه انجیل یوحنا بود که می گوید: «و کلمه جسم گردید و میان ما ساکن شد» (یوحنا 1:14)؛ ازاین رو، نجات را فقط در دست خدا می دانستند، به طوری که برای نجات، خداوند باید طبیعت انسانی پیدا کند و متجسد شود.
همچنین ایوسبوس قیصری (Eusebus) اولین مورخ تاریخ کلیسا در قرن چهارم بر حضور اولیه مسیحیان در مصر مهر تأیید گذارده و متذکر می شود که کلیسای قبطی از قدیمی ترین و مهم ترین مراکز مسیحیت است.
ویژگی های خاص و برجسته مسیح شناسی کلیسای ارتدوکس قبطی مونوفیزیت بودن کلیسای قبطی همواره از سوی کلیساهای دیگر به این کلیسا نسبت داده شده است.
برخی معتقدند: پایگاه های متعدد رهبانی در سرزمین مصر زمینه را برای کلیسای قبطی فراهم کرد تا اصول نظری خویش و بخصوص مسیحی شناسی خاص خود را گسترش دهند (بوش، 1378، ص 756).
براساس تقویم مذهبی این کلیسا، برای 210 روز سال روزه خاص تعریف شده است که در ادامه به برخی از مهم ترین آنها اشاره خواهیم کرد.
گستره و ساختار کلیسایی کلیسای قبطی فراتر از کشور مصر که در طول تاریخ مرکزیت این کلیسا را دارا بوده است، در برخی مناطق خاورمیانه مانند اورشلیم نیز دارای پیروانی است.