چکیده:
ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻃﺒﺮﺳﺘﺎن در اواﺳﻂ ﻗﺮن دوم ﻫﺠﺮی ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻓﺘﺢ ﺷﺪه و ﻣﺮدم آن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ، ﺑﻌﺪ از ﻗﯿﺎم ﻋﻠﻮﯾﺎن زﯾﺪی ﻋﻠﯿﻪ ﺧﻼﻓﺖ ﻋﺒﺎﺳﯽ و ﻓﺮار آنﻫﺎ ﺑﻪ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎنﻫـﺎی ﻃﺒﺮﺳـﺘﺎن و ﻧﻔـﻮذ در ﺳﺮزﻣﯿﻦ دﯾﻠﻢ در ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﯽ ﻃﺒﺮﺳﺘﺎن، ﺑﺴﯿﺎری از ﻣﺮدم اﯾﻦ ﺳﺎﻣﺎن را ﺑﻪ دﯾﻦ اﺳﻼم و ﻣﺬﻫﺐ ﺗﺸـﯿﻊ ﻣﺘﻤﺎﯾﻞ ﻧﻤﻮدﻧﺪ. در ﻧﯿﻤﻪ ﻗﺮن ﺳﻮم ﻫﺠﺮی ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻋﻠﻮﯾﺎن در ﻃﺒﺮﺳﺘﺎن ﺗﺄﺳﯿﺲ و اﻗـﺪاﻣﺎت آنﻫـﺎ، ﺗﺤﻮﻻﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ، اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻣﺬﻫﺒﯽ در اﯾﻦ ﺳﺮزﻣﯿﻦ و دﯾﻠﻢ ﺑﻪ وﻗﻮع ﭘﯿﻮﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺪ آن ﺗﺎ ﺳـﺎل ﻫﺎ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻃﺒﺮﺳﺘﺎن و دﯾﻠﻢ، ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ وﺳﯿﻌﯽ از اﯾﺮان و ﺟﻬﺎن اﺳﻼم را ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻗـﺮار داد. در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺳﻌﯽ ﺑﺮ آن اﺳﺖ ﺑﺎ روش ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ- ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺎﺑﻊ دﺳـﺖ اول و ﺗﺤﻘﯿﻘـﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه، ﭘﯿﺎﻣﺪ اﻗﺪاﻣﺎت ﻋﻠﻮﯾﺎن در ﻃﺒﺮﺳﺘﺎن و دﯾﻠﻢ و ﺗﺄﺛﯿﺮات ﺳﯿﺎﺳﯽ- اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ آن ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد. اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ در ﭘﯽ ﯾﺎﻓﺘﻦ اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ اﺳﺖ ﮐﻪ: »ﭘﯿﺎﻣﺪ اﻗﺪاﻣﺎت ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻋﻠﻮﯾﺎن ﻃﺒﺮﺳﺘﺎن ﺑﺮ اﯾﺮان و ﺟﻬﺎن اﺳﻼم ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻮد؟«. ﺣﺎﮐﻤﺎن ﻋﻠﻮی ﻃﺒﺮﺳﺘﺎن ﺑﯿﺶﺗـﺮﯾﻦ ﻧﻘـﺶ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﺤﻮل ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، ﻣﺬﻫﺒﯽ، ﻋﻤﺮاﻧﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ را در ﻃﺒﺮﺳﺘﺎن اﯾﺠﺎد ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺗـﺎ ﺳﺎلﻫﺎ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻃﺒﺮﺳﺘﺎن ﺑﻠﮑﻪ اﯾﺮان و ﺟﻬﺎن اﺳﻼم را ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻗﺮار داد.
Tabaristan was conquered at the middle of the second century AH by Muslims and consequently its people became Muslims. After the rise of Zaydi Alâvids against Abbasid Caliphate and their escape to mountains of Tabaristan and then their influences in Daylam near Tabaristan, they call the people of Daylam to Islam and Shiism. At the middle of the third century AH, Alâvids government was established in Tabaristan and their measures resulted in social, political, and religious upheavals in Tabaristan and Daylam. The range of those upheavals reached and influenced other parts of Iran and the Islamic world. The present study is to investigate and analyze the consequences of Alâvids’ measures in Tabaristan and Daylam and their sociopolitical effects via the descriptive-analytical method and primary resources. This study in fact is to answer the following question: what were consequences of sociopolitical measures of Alâvids of Tabaristan for Iran and the Islamic world? Alâvids rulers had the most effects related to sociopolitical, religious, constructive, and cultural upheavals in Tabaristan influencing not only that region but also Iran and the Islamic world.
خلاصه ماشینی:
"بررسی پیامدهای سیاسی و اجتماعی حضور علویان طبرستان بر ایران و جهان اسلام اسماعیل سپهوند* چکیده سرزمین طبرستان در اواسط قرن دوم هجری توسط مسلمانان فتح شده و مردم آن مسلمان شدند، بعد از قیام علویان زیدی علیه خلافت عباسی و فرار آنها به کوهستانهای طبرستان و نفوذ در سرزمین دیلم در همسایگی طبرستان، بسیاری از مردم این سامان را به دین اسلام و مذهب تشیع متمایل نمودند.
در نیمه قرن سوم هجری حکومت علویان در طبرستان تأسیس و اقدامات آنها، تحولاتی سیاسی، اجتماعی و مذهبی در این سرزمین و دیلم به وقوع پیوست که پیامد آن تا سال ها نه تنها طبرستان و دیلم، بلکه مناطق وسیعی از ایران و جهان اسلام را تحت تأثیر قرار داد.
پیامدهای اجتماعی حضور علویان در شمال ایران تأسیس حکومت علویان در طبرستان و دیلم با اینکه از نظر سیاسی بسیار مهم بود اما تبعات اجتماعی آن نیز اهمیت بسیاری دارد زیرا از نظر اجتماعی نیز باعث تغییراتی در این ناحیه شده که آثار و نتایج آن تا مرکز جهان اسلام پیش رفت.
نتیجه ورود زیدیه به ایران و گسترش نهضت آنان باعث شد که بعد از مدتی آنها به سرکردگی سادات حسنی و حسینی موفق به تشکیل حکومت علویان طبرستان در نیمه قرن سوم هجری شد و اقدامات آنها، تحولاتی سیاسی، اجتماعی و مذهبی در این سرزمین و دیلم؛ به وقوع پیوست که پیامد آن تا سالها نه تنها طبرستان و دیلم، بلکه مناطق وسیعی از ایران و جهان اسلام را تحت تأثیر قرار داد."