چکیده:
ادﺑﯿﺎت دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﺑﺨﺼﻮص ﺷﻌﺮ ﻣﺘﻌﻬﺪ ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪی ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻇﻠﻢﺳﺘﯿﺰی ﺷﯿﻌﻪ و اﺳﻼم ﺑﻨﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ. از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺷﺎﻋﺮان اﯾ دوره زﻣﺎنآﮔﺎه ﻫﺴﺘﻨﺪ و اﺷﻌﺎرﺷﺎن ﻣﺘﺄﺛّﺮ از اﺗّﻔﺎﻗﺎت و ﺣﻮادث اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن اﺳﺖ؛ ﺷﻌﺮ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﻧﯿﺰ در ﻣﺴﯿﺮ ﺗﮑﺎﻣﻠﯽ ﺧﻮﯾﺶ در ﻫﺸﺖ ﺳﺎل دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﻧﺎﻇﺮ رﺷﺎدتﻫﺎ و ﻓﺪاﮐﺎری ﺟﻮاﻧﺎن ﺑﻮدهاﻧﺪ و ﺷﺎﻫﺪ ﻟﺤﻈﻪ ﻟﺤﻈﻪی ﺗﺼﻮﯾﺮﻫﺎی آن ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻮدﻧﺪ. اﻋﺘﺮاض در ﺷﻌﺮ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﺑﺎ ﻫﺪف و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی ﻗﺒﻠﯽ ﺻﻮرت ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﻠﮑﻪ ﻋﮑﺲاﻟﻌﻤﻞ آﮔﺎﻫﺎﻧﻪی ﻫﺮ اﻧﺴﺎن ﻣﺘﻌﻬﺪ و ﻣﺆﻣﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻇﻠﻢ و ﺳﺘﻢ، ﭼﻪ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﭼﻪ ﺑﻪﺻﻮرت ﺗﻬﺎﺟﻢ ﻧﻈﺎﻣﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد. ﺷﺎﻋﺮان اﯾﻦ دوره ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﻤﻪی دوران ﭘﯿﺶ، ﻫﺮﮔﺰ ﺗﺎب اﯾﻦ ﻇﻠﻢﻫﺎ را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﺒﻨﺎ زﺑﺎن ﺑﻪ اﻋﺘﺮاض ﮔﺸﻮدﻧﺪ و ژاﻧﺮ ادﺑﯽ اﻋﺘﺮاض را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮑﯽ از ﻣﻀﻤﻮ ﻫﺎی اﺻﻠﯽ ﺷﻌﺮ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﮐﻪ ﻫﺪﻓﺶ ﺑﯿﺎن دردﻫﺎ و ﻣﻌﻀﻼت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺳﺖ، ﺑﻮﺟﻮد آوردﻧﺪ. ﺷﺎﻋﺮان اﻋﺘﺮاض ﺷﺮوع ﺑﻪ اﻓﺸﺎﮔﺮی ﮐﺮدﻧﺪ و در اﯾﻦ راه آﻧﻘﺪر ﻓﺮﯾﺎدﺷﺎن واﺿﺢ و رﺳﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮔﺎﻫﯽ ﺗﺎ ﻣﺤﺎﮐﻤﻪی ﻣﺠﺮم ﻧﯿﺰ ﻣﯽﮐﺸﯿﺪ. اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﺎ ﻫﺪف ﻧﺸﺎن دادن اﯾﻦ ژاﻧﺮ ادﺑﯽ در ﺷﻌﺮ ﺷﺎﻋﺮان دﻓﺎع ﻣﻘﺪس ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ رﺳﺎﻟﺘﺶ ﺑﯿﺪار ﮐﺮدن وﺟﺪانﻫﺎی ﺧﻮاﺑﯿﺪه اﺳﺖ. ﺷﻌﺮ اﻋﺘﺮاض ﺷﻌﺮ ﺷﻬﺎﻣﺖ و ﺷﺠﺎﻋﺖ اﺳﺖ و اﺻﻼ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﻮﯾﺶ ﺗﻮﺟﻬﯽ ﻧﺪارد. ﺷﺎﻋﺮان دﻓﺎع ﻣﻘﺪس در ﺑﺤﺒﻮﺑﻪی ﺟﻨﮓ ﺗﻨﻬﺎ راه ﻧﺠﺎت ارزشﻫﺎی ﺟﻨﮓ را اﻋﺘﺮاض داﻧﺴﺘﻨﺪ. ﯾﮑﯽ از ﭘﯿﺶﮔﺎﻣﺎن اﯾﻦ ﻧﻮع ﺷﻌﺮ ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ ﻗﺰوه، اﺳﺖ. ﺷﻌﺮ اﻋﺘﺮاض اﻧﻮاع ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ دارد ﮐﻪ مهمﺗﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از: اﻋﺘﺮاض ﺑﺮ ﺑﯽﻋﺪاﻟﺘﯽ، ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ ﺷﻬﺪا، اﻋﺘﺮاض ﺑﺮ دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ ارزشﻫﺎ، اﻧﺘﻘﺎد ﺑﺮ ﺑﯽاﻋﺘﻨﺎﯾﺎن ﺑﻪ جنگ،اعتراض بر تجمل گرایی و...می باشد.
خلاصه ماشینی:
"(قزوه ، ١٣٨٧: ٥٦) در جای دیگری میگوید: باز همان آش بود و همان کاسه / و سان گلاسه / گافه گلاسه / کاپوچینو / و بستنیهای هفت رنگ ایتالیایی/ کفاره ی این همه غفلتمان بود / وقتی دندان عقلمان عاریه ای باشد / باید هنرپیشه ها را بزرگ کنند / و سردمداران یونسکو / برای حفظ پرستیژ حافظ / عکس شهیدان دانشگاه را جمع کنند (قزوه ، ٤٨:١٣٨٧) دانشگاه ها به کلیله و دمنه معتاد است / معلم ها به رونویسی از تکلیف کبری اکتفا کردند / و هنرمندان مرتب برای هم / جادو و جنبل میکنند (قزوه ، ٥١:١٣٨٧) ٩-اعتراض به اعتنایی به جانبازان حفظ آرمان های انقلاب و جنگ یکی از مهم ترین موضوعاتی است که شاعران دفاع مقدس همواره در اشعارشان به آن تأکید میکنند، همچنین پاس داشت کسانی که برای حفظ این آرمان ها، جان و مالشان را به خطر انداخته اند.
علیرضا قزوه یکی مهم ترین چهره های فعال در موضوع اعتراض در سالهای بعد ازجنگ است ، اما باید گفت اعتراض تنها مخصوص دوران دفاع مقدس نیست بلکه در همه ی دوره ها، شاعران بر اساس شرایط و وضع جامعه ی خود اعتراض خود را در شعر بیان میکردند."