چکیده:
هدف این مقاله بررسی و تحلیل سیاست دولت شوروی در برابر جنبش
ملی شدن صنعت نفت در ایران میباشد. یافتههای پژوهش حاکی از آن است که
گذراندن قانون ملی شدن صنعت نفت در مجلس شورای ملی موجب شکل
گیری بحرانی در روابط ایران با دول قدرتمند روز گردید که از جمله این
دولتها، دولت شوروی بود که برای رسیدن به امتیاز نفت شمال تلاشهای
زیادی نمود؛ که با ملی شدن صنعت نفت امید آنان به یاس تبدیل شد. بنابراین با
اینکهدولت اتحاد جماهیر شوروی به هیچ وجه مایل به پیروزی ایران در مبارزه
علیه امپریالیستهای انگلیسی و آمریکائی نبوده ، اما در برابر نهضت استعماری
ایران نیز نمیتوانست به طور آشکار جبهه گیری و مخالفت کند. لذا سیاست
دوگانه ای در برابر ایران در پیش گرفت؛ از یک طرف با ارسال نمایندگانی
درصدد برطرف نمودن اختلافات مرزی و مالی با ایران شد؛ و از طرف دیگر با
پیوستن به تحریم کنندگان نفت ایران و با حمایت از حزب توده، در جهت
اهداف امپریالیستی انگلیس و آمریکا گام برداشت.
خلاصه ماشینی:
"انگلستان حضور خود را در ایران به عنوان حفظ راه آهن ترانزیتی جنوب- شمال و تأمین امنیت مناطق نفت خوزستان و غرب ایران توجیه میکرد؛ در صورتی که روش شوروی در نواحی اشغال شده نشان میداد که بر اساس یک طرح از پیش تهیه شده عمل میکنندو مقامات نظامی و سیاسی شوروی در کلیه امور اقتصادی، اجتماعی و سیاسی ایالاتی که به اشغال درآورده بودند، مداخله می کردند، و این رویه را حتی پس از امضای قرار داد دوستی و همکاری سه جانبه ایران، شوروی و انگلستان ادامه دادند.
». ( کشاورز، 1357: 24- 23) به این ترتیب،دولت اتحاد جماهیر شوروی به هیچ وجه مایل به پیروزی ایران در مبارزه علیه امپریالیست های انگلیسی و آمریکائی نبود اما در برابر نهضت استعماری ایران نیز نمیتوانست به طور آشکار جبهه گیری و مخالفت کند و این وظیفه را به عهده عامل دست نشانده یعنی حزب توده واگذار کرده بود.
( نظری، 1376: 87 – 90) مطبوعات شوروی در آغاز مبارزه ملت ایران برای استیفای حقوق خود از شرکت نفت، ضمن درج اخبار مربوط به نطق نمایندگان جبهه ملی در مجلس و تظاهرات مردم در پشتیبانی از نظریات جبهه ملی، از شعار ملی کردن صنعت نفت ایران و بطلان قرار داد نفت جنوب دفاع می کردند؛ ولی در همان اوان روزنامه های حزب توده شعار «ملی» و « ملی کردن» را خیانت شمرده و آن را محکوم کردند."