چکیده:
بنا بر گزارش ادیان ابراهیمی، خداوند با پیامبران خود سخن گفتهاست و نیز پیامبران با او سخن گفتهاند. در برخی کتب مقدس این ادیان، گفتگوهای خداوند و انبیا آمدهاست. از جملة این کتب، قرآن و عهد عتیق میباشند. سخنان و گفتگوهایی که بین خداوند و پیامبران در دو کتاب قرآن کریم و عهد عتیق نقل شدهاست، چه شباهتها وتفاوتهایی دارد؟ بررسی وجوه اشتراک و اختلاف آنها حاصل تلاشی است که در این مقاله بدان پرداختهایم. پرداختن به مباحث مقایسهای بین دو متن مقدس میتواند به شناخت بهتر دو دین و ایجاد راة برای گفتگوی ادیان و تقریب بین آنها منجر گردد. مکالماتی از خداوند و انبیا (آدم، نوح، ابراهیم ، لوط و موسی(ع)) در این کتب آمدهاست که در برخی وجوه مشابه و در برخی وجوه غیرمشابه میباشند. مکالمات خداوند و این پیامبران در قرآن و عهد عتیق بسیار متفاوت است؛ زیرا هر یک از مکالمات که بررسی میگردد، در سیاق آیات همان کتاب بررسی خواهد شد. حتی اگر آیهای در قرآن و یا عهد عتیق وجود داشته باشد که محتوای آن شبیه یکدیگر باشند، با توجه به سیاق آیاتی که در آن واقع شدهاست، معنای متفاوتی پیدا خواهد کرد. در بسیاری از آیات قرآن و عهد عتیق که مکالمات خداوند و پیامبران در آنها وجود دارد، اهداف قرآن و کتاب مقدس در آنها دیده میشود. قرآن کتابی است که ادعا دارد برای هدایت تمام بشر نازل شدهاست، در مکالمات پیامبران نیز چنین چیزی دیده میشود. عهد عتیق نیز تاریخ قوم بنیاسرائیل را بیان میدارد و کتابی است مخصوص قوم بنیاسرائیل و مکالمات بیشتر پیامبران نیز در این زمینه دیده میشود.از این رو، اسلام دینی است که ادعای جهانی شدن دارد و یهودیت، دینی قومیمحور میباشد.
خلاصه ماشینی:
اما در عهد عتیق، سخن از این مسائل به میان نیامدهاست و فقط دستور خروج آنان از کشتی به چشم میآید، غیر از آنکه در ادامة داستان میبینیم که عهد عتیق میگوید خداوند نوح و پسرانش را برکت داد (پیدایش، 9: 1) و از اینجا با نوح و پسرانش سخن میگوید و برای آنان بخشی از احکام شرعی را و آنچه اجازه دارند از آن تغذیه کنند، بیان میکند (همان: 1ـ7).
4ـ3) مژدة تولد اسحاق(ع) دربارة مهمانان ابراهیم که مژدة به دنیا آمدن اسحاق را به او میدهند، در عهد عتیق آمدهاست که یکی از سه مرد، خداوند است که کنار ابراهیم میماند و ابراهیم با او به مجادله میپردازد تا عذاب را از قوم لوط بردارد و پس از آنکه بحث آن دو بر سر این موضوع به پایان میرسد، خداوند از نزد ابراهیم میرود (پیدایش، 18: 33)، اما در قرآن، چنین مطلبی دیده نمیشود.
در عهد عتیق، پس از آنکه ابراهیم در این امتحان پیروز میگردد، خداوند به سبب اطاعت او، به ذات خود قسم یاد میکند که نسل ایشان را زیاد کند و به سبب ابراهیم به همة جهانیان برکت بخشد، اما در سخنان خداوند در قرآن، اجر او اخروی است.
6ـ مقایسة مکالمات خداوند و موسی(ع)در قرآن و عهد عتیق 6ـ1) اولین مکالمة خداوند و موسی(ع) مکالماتی که در این موضوع بهکار رفتهاست، نسبت به جاهای دیگر شباهت بیشتری دارد، اما تفاوت آنان نیز زیاد است.
اما در عهد عتیق، این خداوند است که خشمگین میشود و موسی التماس میکند که قوم خود را ببخشد (ر.