چکیده:
مسئله حکایت گری معلومات ذهنی از جهان خارجی و کیفیت آن، از موضوعات اساسی در
فلسفة اسلامی به شمار می رود. یکی از نظریه هایی که در باب این حکایت گری بیان شده است
نظریة شبح نام دارد که بر اساس آن تنها شبح و تصویری از شیء خارجی به ذهن می آید.
این نظریه در میان حکیمان مسلمان طراز اول طرفداری نداشته و برخی از معاصران آن را نقد
کرده اند. ادعای نگارندگان در این نوشتار این است که صرف نظر از مسئلة معقولیت و عدم
معقولیت نظریة شبح، که خود بحثی مستقل را می طلبد، استدلال های مخالفان در رد این
نظریه، آن گونه که خود مخالفان پنداشته اند، چندان هم موجه به نظر نمی رسد.مسئله حکایت گری معلومات ذهنی از جهان خارجی و کیفیت آن ، از موضوعات اساسی در فلسفه اسلامیبه شمارمیرود. یکی از نظریه هایی که در باب این حکایت گری بیان شده است نظریه شبح نام دارد که بر اساس آن تنها شبح و تصویری از شیء خارجی به ذهن میآید. این نظریه در میان حکیمان مسلمان طراز اول طرفداری نداشته و برخی از معاصران آن را نقد کرده اند. ادعای نگارندگان دراین نوشتاراین است که صرف نظر از مسئله معقولیت و عدم معقولیت نظریه شبح ، که خود بحثی مستقل را میطلبد، استدلال های مخالفان در رد این نظریه ، آن گونه که خود مخالفان پنداشته اند، چندان هم موجه به نظر نمیرسد.
خلاصه ماشینی:
"یکی از نظریه هایی که در باب این حکایت گری بیان شده است نظریۀ شبح نام دارد که بر اساس آن تنها شبح و تصویری از شیء خارجی به ذهن میآید.
از زمان طرح این نظریه ذیل مسئلۀ وجود ذهنی ، اکثر قریب به اتفاق صاحب نظران فلسفۀ اسلامی، نظریۀ شبح را چندان موجه ندانسته و سعی در نشان دادن بطلان آن نموده اند(لاهیجی ، ١٣٨٨، ص ٥٣؛ سبزواری ، ج ٢، ص ١٣١؛ مصباح یزدی ،١٣٧٦، ج ٢، ص ٤١).
به تبع این تباین ، حکایت گری شبح از شی ء خارجی نیز وجود نخواهد داشت ، زیرا به حکم عقل ،زمانی چیزی میتواند از چیز دیگر حکایت داشته باشد که دست کم در یک جزء با آن شی ء اشتراک داشته باشد؛ در حالی که در نظریۀ شبح شی ء خارجی متباین با شبح ذهنی است .
اما به نظر میرسد این معنای سفسطه هم چندان بر نظریۀ شبح وارد نمیباشد؛ زیرا بر اساس بیان صریح این نظریه واقعیتی در خارج موجود است و صورتی از این واقعیت در ذهن نقش میبندد و این صورت ذهنی حکایت گر واقعیت خارجی است و بالاخره این حکایت گری به نحوی است که سبب تمایز کامل هر یک از واقعیات خارجی از یک دیگر میشود.
از همین جا این نتیجه به دست میآید که مخالفان نظریۀ شبح که معتقد به تطابق کامل و عینی شی ء خارجی و صورت ذهنی هستند تنها در آن دسته از مفاهیمیکه از طریق حد تام به تعریف و در نتیجه به شناخت آن ها نائل آمده اند در وادی علم به سر میبرند و در مواردی که شناخت آن ها از سه راه دیگر تعریف است در وادی سفسطه به سرمیبرند."