چکیده:
شغل وزارت از مهم ترین پست های حساس اداری هر دولتی به شمار می رود. خوارزمشاهیان
نیز برای اداره متصرفات وسیع خود مانند سایر حکومت ها از داشتن وزیر مبرا نبودند. وزارت از
ارکان اصلی حکومت خوارزمشاهیان به شمار می رفت. که معمولا سعی می شد. فرد لایقی
برای این منصب انتخاب شود. چون تحمل بار گران امور مملکت داری بر دوش وزیر قرار داشت.
در این دوره نیز رسیدن به وزارت رابطه تنگاتنگی با لیاقت و شایستگی فردی داشت. از مهم
ترین وظایف وزیر در این دوره. می توان به نظارت بر امور مالی اشاره کرد. اما ماهیت حکومت
در چگونگی اداره امور دیوانی نقش بسزایی داشت. چنانکه اگر ماهیت حکومت نظامی بودء وزیر
نیز باید هزینه های لشکری را بیشتر مورد توجه قرار می داد با توجه به اینکه خوارزمشاهیان
به کشور گشایی اهمیت زیادی می دادند. بنابراین نیروی نظامی بیشترین نقش را در حکومت
داشت. در این دوره وزیر از ارج و قرب والایی برخوردار بود. چنانکه اصطلاحی که برای وزیر به
کار می بردند. اصطلاح خواجه جهان بود. در این مقاله سعی شده به بررسی چرائی اهمیت
وزارت در این چگونگی انتخاب وزیرء وظایف وزیرء مزایای وزارت و خطراتی که شغل
وزارت با آن گریبانگیر بودء پرداخته شود.
خلاصه ماشینی:
وزارت از ارکان اصلی حکومت خوارزمشاهیان به شمار می رفت، که معمولا سعی می شد، فرد لایقی برای این منصب انتخاب شود، چون تحمل بار گران امور مملکت داری بر دوش وزیر قرار داشت.
اما ماهیت حکومت در چگونگی اداره امور دیوانی نقش بسزایی داشت، چنانکه اگر ماهیت حکومت نظامی بود، وزیر نیز باید هزینه های لشکری را بیشتر مورد توجه قرار می داد، با توجه به اینکه خوارزمشاهیان به کشور گشایی اهمیت زیادی می دادند، بنابراین نیروی نظامی بیشترین نقش را در حکومت داشت.
از مزایای وزارت دولت خوارزمشاهیان که نسوی در کتاب خود سیرت جلال الدین ذکر کرده است اینکه" وزیر را خواجه خطاب نمایند و در روز بار در دست راست نشانند.
در همین مورد نسوی در سیرت جلال الدین آورده است که فخرالدین" بعد از چهار سال که در وزارت جند بود پشت رعیت را به ظلم خود گرانبار گردانید و حیف ها آشکار گشته، هنگامی که سلطان (علاءالدین محمد) متوجه بخارا شد و بر جند گذشت همه به دادگاه حاضر شدند و فریاد شکایت آغاز کردند، سلطان فرمود آن خاکستر بد کردار را جزا خواهند تا عبرت ظالمان دیگر شود"(نسوی؛ 1344، 135).
چون در این زمان شمس الملک شهاب الدین الب وزیر جلال الدین به قتل رسیده بود و برای مسن وزارت هنوز کسی را انتخاب نکرده بود، سلطان شرف الملک را موقتا در مسند وزارت نشاند، تا در فرصت مناصب کسی را که لایق این مقام باشد انتخاب نماید.