چکیده:
یکی ازدانش های موردنیاز مفسر در فهم صحیح آیات قرآن ، دانش شناخت شرایط اجتماعی مخاطبان سخن و موقعیت های نزول هست . شرایط اجتماعی می تواند دارای کارکردهای دوگانه عصر نزول و عصر مفسر باشد. توجه مفسر به کارکرد اولی (شرایط اجتماعی عصر نزول ) در فرآیند تفسیر آیه مودت از ضروریات به شمار می رود. ولی کارکرد دوم (شرایط اجتماعی عصر مفسر) مفسر را در ورطه تفسیر به رای قرار می دهد. لذا نگارنده با بررسی کارکرد شرایط اجتماعی در اهم تفاسیر شیعه و اهل سنت به این نتیجه رسیده که در آن تفاسیر کارکرد اول کمترین نقش را ایفا نموده است ؛ ولی کارکرد دوم با غلبه شرایط اجتماعی و سیاسی جریان خلفا در اعصار مختلف با زمینه سازی بسترهای کلامی مناسب ازسوی متکلمان و اقدامات عملی خلفا و سیاست مداران آن جریان ، موجب عدم موفقیت اکثر مفسران در رعایت اصل بی طرفی شده و آنان را از توجه به اولین کارکرد عنصر شرایط اجتماعی یعنی شرایط اجتماعی عصر نزول و تبیین سبب نزول صحیح آیه مودت که مدنی النزول هست ، بازداشته است .
One of the required knowledge of the interpreter in understanding the Qur’an verses is the knowledge of the social conditions of the audience of the words and descendant situations. Social conditions can have dual functions of the age of descent and the interpreter's age. The interpreter's attention to the first function (social conditions of the age of descent) in the process of interpreting the verse of Mavadat is a necessity. Therefore, the author, by examining the social conditions of the most important Shia and Sunni interpretations, has concluded that interpretations of the first function have played the least role. However, the second function, with the prevailing social and political conditions of the caliphs in different periods, by forging the appropriate theological premises of the theologians and the practical actions of the caliphs and its politicians, led to the failure of most commentators to abide by the principle of neutrality and prevented them from paying attention to the first function of the element of social conditions, namely the social conditions of the age of descent and explanation of the verse of Mavadat.
خلاصه ماشینی:
اما در مورد آیه مودت تمام دانشمندان مکتب اهل بیت بالاتفاق قائل به مدنی بودن آن هستند و تعداد زیادی از مفسران اهل سنت هم گفته اند: آیه مودت و بعد از آن ، سه آیه دیگر در مدینه فرود آمده است و تعداد کثیری از مفسران بزرگ اهل سنت درتفسیر خود این عقیده را ابراز نموده اند(آلوسی، ١٤١٥: ٢٦-٢٥/ ١٦؛ زمخشری، ١٤٠٧: ٤/ ٢٠٨؛ ابن عطیه اندلسی، ١٤٢٢: ٥/ ٢٥؛ حوی، ١٩٩٢: ٩/ ٥٠٦٢؛ ابن جوزی، ١٤٢٢: ٧-٨/ ١٠٨؛ ابی حیان ، ١٤١٢: ٧/ ٤٨٦؛ ثعالبی مالکی، ١٤١٨: ٣/ ١٢١؛ مقاتل بن سلیمان ، ١٤٢٣: ٣/ ٧٦١؛ قرطبی، ١٣٦٤: ٨/ ١؛ ماوردی بصری، بیتا: ٥/ ١٩١)، و تصریح کرده اند که آیه مودت در مدینه نازل شده است .
ب ) کارکرد منفی شرایط اجتماعی زمان مفسر در انحراف مفسران جریان خلفا از تفسیر صحیح آیه مودت همان طور که پیشتر گفته شد، مفسران اهل سنت به جهت تأثیرپذیری از شرایط اجتماعی و سیاسی زمان خود همواره سعی داشتند سبب نزولی را برای آیه مودت تبیین نمایند که اهل بیت را از دایره شمول آیه مودت خارج نمایند؛ چرا که رواج حداکثری عقاید فقهی اهل سنت در جهان اسلام و حاکمیت طولانی سیاست مداران آنان بر قلمرو جهان اسلام و به انزوا فرو بردن شیعیان و خفقان علیه آنان ، موجب ابراز چنین رأیی در مورد سبب نزول آیه مودت گردیده است ؛ هر چند که تعداد زیادی از مفسران بزرگ اهل سنت در تفسیرشان اعتراف کرده اندکه محل نزول این آیه و آیات دیگر، مدینه است و تمام مفسران مکتب اهل بیت به دلیل روایات متعدد از ائمه هدی بالاتفاق قائل اند که آیه مودت در شان اهل بیت نازل شده است که مقام والای آن ها را بیان کرده و وجوب محبت و مودت آن ها را بر همه مسلمین واجب کرده است .