چکیده:
فرم شهر، ظرفی است که فعالیتهای شهری در آن به وقوع می پیوندد. اهمیت فرم شهر به دلیل عملکردهایی است که برای ساکنان یک شهر دارد؛ ازجمله عملکردهای مهم آن میزان دسترسی است. هدف از پژوهش حاضر، سنجش رابطه بین فرم و میزان دسترسی در سطح محلات شهر بابلسر است. پژوهش از لحاظ ماهیت، توصیفی - تحلیلی و بنابر هدف کاربردی است. داده ها و اطلاعات لازم از بلوکهای آماری مرکز آمار و نقشه های کاربری اراضی شهرداری استخراج شده و برای طبقهبندی آنها از نرمافزار SPSS و GIS بهرهگرفته شده است. برای سنجش فرم از 3 شاخص تراکم، اتصال و اختلاط و 10 متغیر مرتبط استفاده شد و برای محاسبه شاخص دسترسی نیز مدل جاذبه هنسن به کار رفت. نتایج به دست آمده از آزمون همبستگی پیرسون نشان میدهد رابطهای مستقیم و معنادار بین فرم فشرده و دسترسی (668/ 0 = r ) دیده میشود و فشردگی تاثیر مستقیمی بر افزایش میزان دسترسیها دارد. این موضوع در مناطق مرکزی شهر بیشتر دیده میشود؛ به طوری که هرچه محلات فشردهتر شوند میزان دسترسی افزایش چشمگیری مییابد. بر اساس نتایج، 3 شاخص اصلی فرم تاثیر مستقیم و معناداری بر شاخص دسترسی داشته که با توجه تفاوت آنها در محلات مختلف نتیجه آن عدم تعادل در ساختار فضایی شهر بابلسر بوده است. از دیگر یافتههای این پژوهش، نسبت بالای مالکیت خودرو در مناطق فشرده شهر بابلسر نسبت به مناطق پیرامونی است که این موضوع می تواند با اصل پیادهمداری که از اصول مهم دستیابی به فرم شهر پایدار است تناقض داشته باشد.
city's form، is a container in which urban activities take place. The importance of the city's form is due to the functions that has for resident; including Its important functions are the amount of access. The purpose of this study، is measure the relationship between the form and the level of access at the neighborhood level of Babolsar. Research in terms of nature is descriptive-analytical and according to the purpose is practical. Data and information are extracted from the statistical blocks of the Statistics Center and land use maps of the municipality SPSS and GIS have been used to classify them. To measure the form three density، congestion and mixing indicators and 10 related variables were used and Hansen's attraction model was used to calculate the access indicator. The results of Pearson correlation test showed a direct and significant relationship between the form and access (r = 0.668) and compaction has a direct impact on the increase in access rates. This issue is most visible in the central regions of the city; so that the more densely populated areas are، the amount of access increases dramatically. Based on the results، the three main indicators of form have a direct and significant effect on the access indicator، due to their differences in different locations، the result was an imbalance in the spatial structure of Babolsar. Another interesting finding of this study is the high proportion of ownership of automobiles in densely populated areas of Babolsar over peripheral regions، this can be contradicted by the principle of the pedestrian، which is one of the important principles of achieving the city's sustainable form.
خلاصه ماشینی:
پيش از توسعه فراگير صنعتي و مدرانيزاسيون ، محل کار و زندگي به هم نزديک بود؛ در مجموع مـردم نيازهـاي اساسي خود را به آساني، در فاصله کوتاه از محل زندگي و با پياده روي تامين مـي کردنـد و کمتـر مجبـور بـه سـفر بودند و بيشتر شهرها شکل متمرکز و فشرده داشتند؛ اما تخصصي شدن مشاغل ، تنـوع در کـاربري زمـين ، تغييـر در الگوي کاربري زمين و پراکندگي مکاني فعاليت ها، علاوه بر افزايش حجم سفرهاي روزانه ، بـر محـدوده سـفرها يـا حوزه نفوذ کاربريها نيز تاثير گذاشت ؛ به گونه اي که امروزه افراد براي تامين نيازهاي اساسي خود مجبـور بـه طـي مسافت هاي طولاني، به ويژه با اتومبيل شخصي هستند (قدمي و همکاران ،٣:١٣٩٢).
گسترده شدن شهرها و دور شدن کاربري ها از يکديگر و دسترسي سـريع ، مطمـئن و ارزان بـه نقـاط مـد نظـر، موضوع بسيار پيچيده و پر هزينه اي را پديد آورده است (بحريني ،٢٠٣:١٣٨٢)؛ بنابراين طراحي ساختار فضـايي کـه خود را با شرايط موجود و آتي شهر تطبيق دهد و در عين حال پايدار باشد، از اهميت بسـياري دارد؛ ايـن در حـالي است که امروزه با وجود تشديد مسائل و معضلات متعدد ناشي از گسترش سريع شهرنشيني، سير تکـاملي سـاختار فضايي و فرم شهري به درستي بررسي نميشود (٢٠٠٦٣,Bertaud).
براي استخراج و طبقه بندي داده هاي اين پژوهش از نرم افزارهاي GIS و SPSS، براي تعيين فرم محلات شهر از ده متغيـر و سه شاخص اصلي تراکم ، اتصال و اختلاط ، براي طبقه بنـدي فـرم محـلات شـهر از روش بهنجارسـازي فـازي و همچنين براي ارزيابي ميزان دسترسي هريـک از محـلات شـهر از روش هنسـن اسـتفاده شـده اسـت .
Urban form, energy and the environment: a review of issues, evidence and policy.
(2006), " Sustainable Urban Forms: Their Typologies, Models, and Concepts", Journal of Journal of Planning Education and Research 2006; 26; 38.