چکیده:
در چند دهه اخیر دانش بانکداری و مالی اسلامی در سطح بینالمللی با
توسعه چشمگیری روبهرو بوده است و انواعی از بانکها و موسسات مالی اسلامی
در کشورهای گوناگون تاسیس شده و به فعالیت مشغول هستند. نکته مهم
در عملیات بانکداری اسلامی بینالمللی, «نیازمحور» یا «خدمتمحور!» بودن
است. به این معنی که بانکهای اسلامی به طور پیوسته تلاش میکنند نیازهای
مشتریان مسلمان یا غیرمسلمان خود را به صورت دقیق شناسایی و در راستای
پاسخگویی به این نیازهاء ابزارها و شیوههای جدید شرعی جهت سپردهپذیری
و ارائه تسهیلات, طراحی کنند. با این حال نظام بانکی کشور بر اساس قانون
عملیات بانکی بدون ربا به فعالیت مشغول است. قانون مذکور که در سال ۱۳۶۲
به تصویب رسید (و قرار بود پس از پنج سال اصلاح شود)» بیش از سه دهه
در کش ور اجرا شده است. با توجه به اینکه در طول سه دهه اخیر نیازهای
جدیدی شناسایی شدهاند که قانون مذکور راهکاری برای پاسخ به آنها ندارد
و از سوی دیگر اجرای روشهای ذکرشده در قانون نیز بعضا با چالشهایی
روبهرو شده نیاز است هم روشهای فعلی مورد اصلاح قرار گیرد و هم اینکه
به روشهای جدید توجه شود. به عبارت دیگر, لازم است تلاشها در راستای
اصلاح سپردههای موجود و همچنین طراحی سپردههای جدید به نحوی سامان
یابد تا شبکه بانکی بتواند به مشروعترین» سادهترین و کمهزینهترین شیوهها و
ابزارهاء به تمامی نیازهای مشتریان پاسخ دهد. در واقع لازم است هر یک از
بانکها و موسسات اعتباری غیربانکی هنگام مراجعه مشتری, مجموعهای" از
روشها و ابزارها را با درجات بازدهی و ساختار زمانی؟ متفاوت در اختیار
وی بگذارند تا مشتری بتواند بر اساس ویژگیهای شخصی خود از منظر درجه
ریسک گریزی و با در نظر گرفتن تمامی شرایط ابزار و شیوهای را که به بهترین
حالت به نیازش پاسخ میدهد. انتخاب کند.
این تحقیق تلاش میکند به آسیبشناسی قانون عملیات بانکی بدون ربا از
۱ پرونسده
منظر تجهیز منابع بپردازد و پیشنهاداتی جهت اصلاح روشهای موجود تجهیز
منابع در قانون ارائه کند. علاوه بر این تلاش میکند با طرح چند شیوه عملیاتی
جدید جهت اضافه شدن به قانون» زمینه توسعه روشهای سپردهپذیری در نظام
بانکی کشور را مهیا سازد. یافتههای این تحقیق میتواند در طرح یا لایحه اصلاح
قانون عملیات بانکی بدون ربا که اخیرا در دولت و مجلس مطرح شده است.
مورد استفاده واقع شود.
ساختار مقاله بدین صورت است که ابتدا شیوههای موجود سپردهپذیری در
شبکه بانکی کشور مطرح میشود و سپس تجارب برخی از بانکهای اسلامی
سایر کشورها مورد بحث قرار میگیرد. در ادامه آسیبشناسی روشهای موجو د سپر ده پذیری در قانون عملیات بانکی بدون ربا مورد ارزیابی قرار می گیرد و سپس دو شیوه جدید تجهیز منابع (جهت کاربر د در شبکه بانکی کشور) پیشنهادمی شود. بخش پایانی نیز از مباحث مطرح شده نتیجه گیری می کند.