چکیده:
امروزه بیشاز پیش مشخص شده است که اقتصاد یک کشور را باید به
مثابه یک نظام -به معنای مجموعهای از اعضای هماهنگ و کامل کننده
یک دیگر- قلمداد کرد. هرچند امروزه در برخی از کشورها و به ویژه در
کشورهای توسعه یافته, بازارهای مالی تا حد زیادی درهمتنیده هستند
اما همچتان میتوان نظام بانکی را به عنوان هستهی نظام مالی از دیگر
اجزای بخش مالی متمایز و یکی از مهمترین زیر نظامهای اقتصادی
هر کشور به شمار آورد که همچون سایر نظامهای دیگر متشکل از
مجموعهای از اجزای به همپیوسته و طیف گستردهای از نهادها است.
در یک نگاه کلی میتوان گفشت معماری نظام بانکی مدرن در
کشورهای مختلف بر پایه دو رکن مهم بنا شده است. رکن اول از
نهادای حاکمیتی از جمله پانک مرکزی و مقام ناظر پانکی تشکیل
شده است. رکن دوم بانکها -اعم از تجاری» تخصصی و توسعهای- و
نیز موسسات پولی غیربانکی را در بر میگیرد. در کشورهای مختلف
چگونگی تقسیم وظایف نظارتی بین بانک مرکزی و سایر نهادها (در
صورت وجود) چیدمانهای ساختاری متفاوتی را به وجود آورده است
به طوری که تشخیص الگوی واحدی برای وظایف و کارکردهای بانک
مرکزی قابل تشخیص نیست. در برخی کشورها مانند ترکیه بانک
مرکزی عمدتا وظایفی در حوزه سیاست پولی و نظامهای پرداخت دارد
در حالی که در کشور انگلستان بانک مرکزی در کنار وظایف مرسوم در
حوزه سیاست پولی و نظامهای پرداخت. سیاستگذاری احتیاطی کلان
را نیز بر عهده داردء علاوه بر این در انگلستان نظارت احتیاطی خرد همه
موسسات دارای اهمیت برای کل نظام مالی شامل بانکهاء بیمهها و
سایر موسسات فعال در بازارهای مالی به صورت غیرمستقیم ذیل بانک
مرکزی تعریف شده است.
باید توجه داشت که علیرغم وجود الگوهای مختلف در مورد نقش
بانک مرکزی در نظام بانکی بدون شک یکی از محوریترین ارکان نظام
بانکی, بانک مرکزی است. بدون شک اهمیت بانک مرکزی در نظام
بانکی ایران به مراتب بیشتر است چرا که بانک مرکزی در ایران علاوه
بر سیاستگذاری پولی ناظر بانکی نیز به شمار میرود. این در حالی
است که نظام بانکی در بسیاری از کشورها عملکرد قابل قبولی دارد اما
نظام بانکی در اقتصاد آیران دارای کاستیهای بسیاری است که باعث
میشود تورم عدم دسترسی مناسب خانوارها و بنگاههای کوچک
به خدمات مالی و تسهیلات مناسب. بروز فسادهای بانکی» بالا بودن
مطالبات غیرجاری,» عدم رعایت حقوق مشتریان و عدم اقناع جامعه و
امروزه نظام بانکی ایران با آنها روبرو باشد. این مشکلات در سالهای
اخیر در برخی موارد تا حدی تشدید شده است که نه تنها ثبات بخش
مالی بلکه سلامت.