چکیده:
هدف این پژوهش، دستیابی به عوامل و ساختار انگیزش در اندیشه علامه طباطبائی است. بدین منظور، با روش کتابخانه ای، نقطه نظرات علامه طباطبائی درباره عوامل و ساختار انگیزش انسان از میان آثار ایشان جمع آوری گردید و سپس به روش توصیفی تحلیلی تجزیه و تحلیل گردید. نتایج بررسی نشان می دهد که نه عامل درونی و دو عامل بیرونی به صورت درهم تنیده در صدور رفتار انسان نقش انگیزشی دارند. با توجه به آثار علامه، این عوامل را می توان به صورت لایه های پی درپی در نظر گرفت: لایه اول، نیروهای بنیادین وجود انسان (قوای نفس). لایه دوم، اهداف (علل غایی و کمالات قوا). لایه سوم، گرایش ها و نیازها. لایه چهارم، شناخت ها و برداشت ها (ادراکات اعتباری و حقیقی). لایه پنجم، شوق و میل (هیجانات و عواطف). لایه ششم، خواست و تصمیم فردی (اراده). لایه هفتم، واکنش های فیزیولوژیکی (ایجاد حرکت فیزیکی). لایه هشتم، تجریه رفتار (عمل). لایه نهم، رگه های شخصیتی (ملکات نفسانی). این لایه های نه گانه مربوط به پردازش های درونی وجود انسان هستند که از عوامل بیرونی چون هدایت، کمک، رحمت و لطف خداوند و همچنین محیط بیرونی و جامعه و وسوسه های شیطان متاثرند. به طورکلی، مجموع این عوامل درهم تنیده ساختار انگیزش انسان را شکل می دهند.
الهدف من تدوین هذه المقالة هو استکشاف العوامل المؤترة فی تحفیز سلوک الإنسان والبنیة الخاصة بهذا التحفیز
علی ضوء آراء ونظریات العلامة محمد حسین الطباطبائیء ومن هذا المنطلق تطرق الباحث إلی جمع هذه الآراء
والنظریات من مختلف آثار العلامة ثم قام ببیانها وتحلیلها وفق أسلوب بحث مکتبی یتمحور حول دراسة وصفیة
تحلیلیة. نتائج هذه الدراسة دلت علی وجود تسعة عوامل باطنیة وعاملین وهی بجملتها مترابطة مع بعضها
فی صیاغة الحوافز لسلوک الإنسان» وعلی أساس ما ورد فی آثار العلامة حول هذا الأمر یمکن تصنیف هذه العوامل
ضمن طبقات متوالیة کالتالی:
الطبقة الأولی: القابلیات الأساسیة للوجود الإنسانی "قوی النفس".
الطبقة الثانیة: الأهداف "العلل والغایات وکمالات القابلبیات".
الطبقة الثالثة: النزعات والمتطلبات.
الطبقة الرابعة: المعارف والاستنتاجات "اللإدراکات الاعتباریة والحقیقیة ".
الطبقة الخامسة: الرغبة والمیل "الإثارة والعاطفة"
الطبقة السادسة: الطلب والقرار الفردی " الإرادة"
الطبقة السابعة: ردود الأفعال الفیزیولوجیة "إیجاد حرکة فیزیائیة".
الطبقة الثامنة: التجربة السلوکیة "العمل ".
الطبقة التاسعة" الجذور الشخصیة "الملکات النفسانیة".
هذه الطبقات التسعة مرتبطة بالتحفیز الباطنی لالإنسان» وهی تتأثر بالعوامل الخارجیة مثل الهدایة والمساعدة
ورحمة اله تعالی ولطفه وکذلک بالبیئة التی یعیش فیا الإتسان ومجتمعه وبوساوس الشیطان؛ وبشکل عام فی
عوامل مترابطة مع بعضها فی البنیة التحفیزیة لکل إنسان.
The purpose of this research is to discover the factors and structure of motivation in Allameh Tabataba'i's thoughts. For this purpose، using the library-based method، Allameh Tabataba'i's views on the factors and structure of human motivation were collected from his works and then analyzed by using the descriptive- analytical method. The results of the study show that there are nine internal factors and two external factors that intricately act as motivating factors for human behavior. Considering Allameh's works، these factors can be considered as some successive layers: layer one، the fundamental forces of human existence (the powers of the soul); Layer two، goals (ultimate causes and perfections of forces); layer three، tendencies and needs; layer four، knowledge and perceptions (mentally-posited and real perceptions); layer five، enthusiasm and desire (emotions and feelings); layer six، personal want and decision (will); layer seven، physiological reactions (physical movement); layer eight، experience of behavior (action); layer nine، personality traits (sensual traits). These nine layers are related to the internal processes of human existence، which are influenced by external factors such as guidance، help، mercy and grace of God، as well as the external environment، society and the temptations of the devil. In sum، the totality of these interconnected factors forms the structure of human motivation.
خلاصه ماشینی:
"با توجه به مرور اجمالی نظریات انگیزشی، پرسشهای این پژوهش این است که دیدگاه علامه، در مورد بروز رفتار به کدام یک از دیدگاههای مذکور نزدیک است؟ به عبارت دیگر، از دیدگاه علامه طباطبائی عوامل انگیزشی رفتار انسان چیست؟ آیا از نظر علامه غرایز، نیازها، اراده انسانی، عادتهای رفتاری، محرکهای بیرونی، پیامدهای رفتار، باورها، اهداف، انتظارات و هیجانات کدام یک از عوامل سبب بروز، تداوم و جهتدهی رفتار میشوند؟ چنانچه مجموعهای از عوامل تأثیر دارند، چه نوع سازماندهی و ساختار منطقی بر آنها حکمفرماست؟ روش پژوهش این پژوهش، با روش تحلیلی توصیفی انجام شده است.
پس از نظر علامه در عین حال که مفهوم انگیزش دارای اجزای متعدد است (طباطبائی، 1387، ص 386)، بین آنها ارتباط عمیق وجود دارد که یکی از اجزاء علت ناقصه به حساب میآید و نمیتواند بدون سایر اجزاء، موجب تحقق فعل شود.
اینکه چرا قوای نفس در لایه اول قرار دارد؟ نیروهای بنیادین در نظریه علامه، سطح اول عوامل انگیزشی هستند که خود، سطح دوم عوامل انگیزشی را ایجاد میکنند؛ زیرا هر نیرویی (قوه) که به صورت فطری در وجود انسان قرار داده شده است، برای خود کمالی دارد.
بحث و نتیجهگیری مجموع عواملی که در انگیزش انسان نقش دارند، نمیتوانند هر یک به تنهایی و منفک از هم عمل کنند، بلکه مجموع آنها، یک ساختار منسجمی را تشکیل میدهند که در موقعیتهای رفتاری و عملی، با هم و در ارتباط با هم عمل میکنند و موجب صدور رفتار از انسان میشوند؛ یعنی در صدور یک رفتار واحد قوای نفس، اهداف انسان (غایات قوا)، گرایشها و نیازهای انسان، ادراکات و شناختهای انسان، شوق و هیجانات انسان، اراده فردی او، حرکات فیزیولوژیکی، تجربیات و اعمال سابق، رگههای شخصیتی، تأثیرات محیط اجتماعی و کمکها و هدایت خداوند، یا وساوس شیطانی عمل میکنند."