چکیده:
یکی از حوزههایی که مجلس شورای ملی دست به قانونگذاری در آن مورد زد، حوزه مواد مخدر و اعتیاد به آن بود. اولین قانون مصوب در این زمینه، یعنی قانون تحدید تریاک، دارای اهمیت خاصی است. زیرا، با تصویب آن در مجلس دوره جدیدی در پرداختن به امر مواد مخدر و اعتیاد در ایران آغاز می شود. در تحقیق حاضر با روش تاریخی و استفاده از منابع و اسناد آرشیوی، به بررسی رویههای قانونی در امر مواد مخدر و اعتیاد از سال 1289 تا 1307 شمسی پرداخته شده است. حاصل تحقیق حاکی از آن است که نقش مهم تریاک در درآمد دولت و بودجه، موجب شده بود که در آغاز، مجلس و دولت به چشم یک منبع مهم و گرانبها به آن نگاه کنند و سعی در کنترل آن به نفع خزانه دولت به بهترین شکل ممکن داشته باشند. در این دوره برای جلوگیری از قاچاق مواد مخدر به داخل کشور، در سال 1301شمسی قانون منع واردات مواد مخدر به داخل ایران به تصویب مجلس رسید که دارای اهداف اقتصادی بود. این قانون، که در آن در مورد تریاک تولید داخل صحبتی به میان نیامده بود، اقتصاد ایران را هر چه بیشتر به تریاک وابسته مینمود. در تمام نظامنامههایی هم که در دولت و وزارتخانهها از تصویب میگذشت، وجه درآمدزایی تریاک مورد توجه خاص بود و چندان اهمیتی به بحث جرم بودن یا نبودن مواد مخدر و استعمال کنندگان آن داده نمیشد. تا این که، در سال 1304ش. اولین قانونی که حالت بازدارنده و جرم انگارانه در زمینه مواد مخدر و معتادان داشت به تصویب رسید.
One of the areas in which the National Legislative Assembly legislated was the issue of drug and addiction.
The first law passed in this area, that is the law of limitation of opium, is especially important because
after passing this law in the Parliament, a new era concerning drug and addiction began. In this research,
legal procedures related to drug and addiction from 1910 to 1928, are investigated using a historical
approach and archival documents and sources. The results show that the important role of opium in
government revenues and its budget has caused the Parliament and government to consider it a valuable
resource. Therefore, they tried to control it in favor of government treasury as much as possible. In this
period, in order to prevent drug contraband to the country, the law of prohibition of drug importation to
Iran was passed by the Parliament in 1923 for economic reasons. This law didn’t mention anything about
domestic opium products and made Iran’s economy more dependent on opium. In all codes of conduct
passed by the government and related ministries, a special attention was paid to the revenue aspect of
opium and they were not concerned about drug users and the question of it being crime or not. Finally, the
first law withholding drugs and addiction and considering it a crime was passed in 1925.
خلاصه ماشینی:
از این رو در مرحله اول دولت هیأت هایی را به شهرســتان ها و مراکز اســتان ها برای تهیه گزارش از وضعیت کشت تریاک و معتادان اعزام داشت و بر مبنای این گزارش ها اولین قانون راجع به مواد مخدر در ١٢ ربیع الاول ســال ١٣٢٩ هجری قمری برابر با ٢١ اسفند ١٢٨٩ شمسی و ١٣ مارس ١٩١١ میلادی یعنی یک ســال بعد از کنفرانس شــانگهای که به قانون « تحدید تریاک » معروف شد به تصویب رسید که شامل مفاد زیر بود: مــاده اول - از تاریخ وضع ایــن قانون از هر مثقال تریاک مالیده ســیصد دینار مالیات دریافت می شود.
ماده چهارم - از اول ســال ســوم تا آخر سال هفتم بعد از وضع این قانون هر سال به هر مثقال تریاک مالیده یکصد و پنجاه دینار بر مالیات ســال قبل و به هر مثقال شــیره سوخته یکصد و پنجاه دینار بر مبلغ سال قبل افزوده می شود از اول سال هشتم استعمال شیره کلیتا و استعمال تریاک غیر از آن چه برای دوا لازم است ممنوع خواهد بود مــاده پنجم - تریاکی که به عنوان تجارت از مملکت خارج می شــود از ادای این مالیات معاف خواهد بود.
سعید مدنی قهفرخی ، اعتیاد در ایران (تهران : ثالث ، ١٣٩٠ )، ص ١٤٤؛ میانجی ، ص ١٣٩؛ منصور رحمدل ، «تحولات سیاست جنائی ایران در قلمرو مواد مخدر ١٢٨٩ – ١٣٧٩،» مجله حقوقی دادگستری، شماره ٣٢، پاییز ١٣٧٩، ص ١٢١.
٢٥ به این معنی که ، در این قانون هیچ گاه بحث از جرم بودن عمل و در نهایت مجازات در قبال آن به میان نیامده و فقط اشــاره شــده که از اول سال هشــتم ( بعد از تصویب قانون ) استعمال شیره کلیتا و استعمال تریاک غیر از آن چه برای دوا لازم است ممنوع خواهد بود.