چکیده:
تلاش برای پاسخگویی به مسالهی شر که یکی از مهمترین برهانهای قابلاعتنا برای انکار وجود خداوند است، همواره برای متفکران و اندیشمندان خداباور چالشی مهم و بحثبرانگیز بوده است. فیودور داستایفسکی نویسنده و اندیشمند بزرگ قرن نوزدهمی روسیه، ازجمله متفکرانی است که بهمنظور دفاع از نظام فکری خداباورانهی خود، تلاشهای دامنهداری را در راستای پاسخگویی به این مسالهی بنیادین صورت داده است. داستایفسکی درحقیقت کوشیده تا با بهرهگیری از آزادی و اختیار انسانها و همچنین ارائهی تفسیری کارکردگرایانه از شرور موجود در عالم، پاسخ خود به این مساله را صورتبندی کند. در این پژوهش تلاش کردیمدر کنار بررسی جوانب مختلف و بسترهای تاثیرگذار بر شکلگیری این پاسخ، با نگاهی حتیالامکان اصلاحگرایانه، به کنکاش درخصوص بخشی از انتقادات مهمی بپردازیم که بر آن وارد شده است. درنهایت نشان دادهایم که با توسعهی برخی عناصر تشکیلدهندهی این پاسخ و بهروزآمدسازی و مدافعهی از آن، که یکی از منسجمترین و قابلاعتناترین راهکارهای ارائه شده برای حل مشکلات ناشی از وجود شرور در عالم را ارائه کرده است، میتوان به آن پرداخت.
خلاصه ماشینی:
هرچند در نگاه اول، این شیوهی از مواجههی با تلاشهای داستایفسکی در جهت پاسخگویی به مسألهی شر درست مینماید، اما باید توجه داشت که بهواسطهی تعریف خاصی که او از ایمان به خداوند ارائه میکند (تعریفی که به میزان بسیاری، ایمان او را به ایمانی عقلانی تبدیل میکند) و همچنین انتقاداتی که توسط اندیشمندان معاصر به پاسخهای همسنخ و همخانوادهی با پاسخهای او وارد شده، امکان ندارد که میان این دو ساحت از برهان مقتبس از مسألهی شری که در مباحث او مطرح شده، تفکیک کرد و به همین واسطه است که این پژوهش پیوسته در میان این دو رویکرد و شیوهی طرح برهان موسوم به مسألهی شر، در رفتوآمد است و غالبا به جوانب گوناگون آن، همچون گسترهای واحد و یکپارچه مینگرد.
درحقیقت براساس این پاسخ داستایفسکی میتوان مدعی شد که او در تلاش است تا در اظهارنظری همگن با دستاوردهای روانشناسانهی خود، انسانها را به تغییر شیوهی نگرش به رنجها و شرور موجود در عالم دعوت کرده و بر این نکته تأکید کند که با شستن چشمها و عمیقتر نگریستن به این شرور، نهتنها دیگر لازم نیست با آنها بهعنوان رخدادهایی ناخوشایند مواجه شد، بلکه باید آنها را مقدماتی لازم و ضروری برای تحقق خیر برتر، یعنی رستگاری و نجات انسانها، بهشمار آورد.
Plantinga, Alvin, )2002(, God, Freedom and evil, New York: Harper and Row. 18.