چکیده:
توسعه کشورهای اسلامی، ایجاد نیازهای جدید و کامیابی نسبی تئوری بانکداری اسلامی، اندیشمندان مسلمان را به فکر طراحی ابزارهای مالی اسلامی انداخت. قابلیتهای عقود اسلامی و تجربه بازارهای مالی متعارف[1] موجب شد تا در مدت زمان کوتاهی انواعی از ابزارهای مالی اسلامی، طراحی و برای اجرا پیشنهاد شوند. گرچه همه ابزارهای مالی اسلامی، تمامی معیارهای لازم فقهی، حقوقی و اقتصادی را ندارند لیکن برخی از آنها در عین رعایت ضوابط شرعی، قابلیتهای بالای عملیاتی و توجیه اقتصادی را دارند. مقاله حاضر درصدد است به معرفی صکوک، یکی از ابزارهای مالی اسلامی، با تاکید بر صکوک اجاره بپردازد. در این ابزار، ناشر اوراق اجاره، با واگذاری آنها به مردم، سرمایههای آنان را جمعآوری میکند و با استفاده از منابع جمعآوری شده و به وکالت از سرمایهگذاران، اموال منقول یا غیرمنقول مورد نیاز دولت، موسسههای وابسته به دولت و بخش خصوصی را خریداری کرده و آنگاه طی قرارداد اجاره عادی یا اجاره به شرط تملیک به آنان واگذار میکند. موفقیت نسبی سایر کشورهای اسلامی در استفاده از این ابزار و تصویب قوانین و مقررات مرتبط در داخل کشور که موانع انتشار صکوک اجاره را کاهش میدهند، این انتظار را ایجاد کرده است که در آیندهای نه چندان دور، اوراق اجاره ابزاری مناسب برای تامین مالی پروژههای دولتی و بخش خصوصی قرار گیرد.
خلاصه ماشینی:
موفقیت نسبی سایر کشورهای اسـلامی در اسـتفاده از ایـن ابزار و تصویب قوانین و مقررات مرتبط در داخل کشور که موانع انتشار صکوک اجاره را کاهش میدهند، این انتظار را ایجاد کرده است که در آینده ای نه چندان دور، اوراق اجاره ابزاری مناسب برای تأمین مالی پروژههای دولتی و بخش خصوصی قرار گیرد.
٧ در این فرایند انتشار اوراق بهـادار از طریـق فـروش امـوال مـادی بـه سرمایه گذاران ٨ بر اساس اوراق بهادار معرف آن صـورت مـی گیـرد؛ بـدین معنـی کـه شـرکت یـا مؤسسه ای که نیاز به تأمین مالی دارد٩، اقدام به تأسیس یک نهاد واسـط ١٠ مـی کنـد و آن دسـته از ٣.
و برای مطالعه نظرات محققان داخلی در این خصوص، نک : سیدعباس موسویان، «نظریه هـای ربـا و بهـره »، مجله اقتصاد اسلامی ، پاییز ١٣٨٦، ش ٢٧؛ و اصغر ابوالحسنی و رفیع حسنی مقدم، «بررسی انواع ریـسک و روشهای مدیریت آن در نظام بانکداری بدون ربای ایران »، مجله اقتـصاد اسـلامی ، تابـستان ١٣٨٧، ش ٣٠؛ همچنین سیدعباس موسویان، «الگوی جدید بانکداری بدون ربا»، مجله اقتصاد اسلامی ، پاییز ١٣٨٥، شـماره ٢٣؛ و همینطور سیدعباس موسویان، ابزارهای مالی اسلامی (صکوک )، تهران ، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ، چاپ اول ، ١٣٨٦، صص ١٨٨-١٣٢.
١- صکوک مضاربه در استاندارد سازمان حسابداری و حسابرسی نهادهای مالی اسلامی صکوک مضاربه بدین صورت تعریف میشود: «صکوک مضاربه ، اسنادی است که نشان دهنده پروژه ها یا فعالیتهـایی هـستند کـه طبق قرارداد مضاربه مدیریت میشوند و در این راستا یکی از طـرفین بـه عنـوان مـضارب جهـت مدیریت عملیات ، معرفی مـی شـود.