چکیده:
آغاز داستان در محدوده خود، شالوده جهان داستان را پی میریزد، سیر حرکت طرح داستان را مشخص میکند و با وجود نقشی که در پیکربندی روایت ایفا میکند، در مباحث داستاننویسی، کمتر به شیوههای آغاز داستانها و کارکرد آن توجه شده است. از آن جا که آغاز داستان تأثیری بر خواننده میگذارد که فرایند خواندن او را تحت تأثیر قرار میدهد و هدف داستانهای قرآنی ایجاد تحوّل و تذکّر و عبرتآموزی در مخاطب همراه با جذابیت است؛ از این رو داستان و چگونگی آغاز آنها اهمیت خاصی در این کتاب آسمانی دارد. در این مقاله کوشش بر آن است که با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی شیوههای شروع داستانها در قرآن مورد بررسی قرار گیرد؛ بنابراین با دقت نظر در داستانهای قرآن و مقایسه آنها با یکدیگر و با توجه به چگونگی شروع، در پی پاسخ به این پرسش است که آیا شروع داستانهای قرآن با تنوع و تفاوت همراه است؟ و اگر این گونه است، چه تاثیری در روند داستان دارد؟ و به این نتیجه رسید که برخی داستانها با مقدّمه چینی و فضاسازی شروع میشوند و برخی دیگر بدون مقدّمه و به شکل غافلگیری مخاطب آغاز میشوند. علت این تنوع این است که شروع هر داستانی به تناسب فضای و درونمایه آن است. دیگر این که این تنوع در شروع هر کدام به نوعی خواننده را تشویق و ترغیب میکند تا به داستان وارد شود و آن را دنبال کند.
خلاصه ماشینی:
در این مقاله کوشش بر آن است که با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی شیوههای شروع داستانها در قرآن مورد بررسی قرار گیرد؛ بنابراین با دقت نظر در داستانهای قرآن و مقایسه آنها با یکدیگر و با توجه به چگونگی شروع، در پی پاسخ به این پرسش است که آیا شروع داستانهای قرآن با تنوع و تفاوت همراه است؟ و اگر این گونه است، چه تاثیری در روند داستان دارد؟ و به این نتیجه رسید که برخی داستانها با مقدّمه چینی و فضاسازی شروع میشوند و برخی دیگر بدون مقدّمه و به شکل غافلگیری مخاطب آغاز میشوند.
بدین سبب، پیوسته در آغاز و میانه و پایان داستان و حلقههای داستانی به طور مستقیم مخاطب را مورد اشاره و خطاب قرار میدهد و میکوشد، گاه او را به اعماق قصّه ببرد و گاه از ساختار قصّه بیرون آورده، به خوداندیشی وادارد» (رضایی، 1379: 493)؛ بنابراین بیشتر داستانهای قرآن با خطاب قراردادن خواننده که در وهلة اوّل پیامبر اسلام است و سپس همة مردم، تلاش میکند مخاطب را در فضای داستان وارد کند و به نوعی درگیر نماید و او را به تأمّل و تفکّر وادارد و در نهایت پیام داستان را برساند، بنابراین با دقت نظر و ژرفنگری در داستانهای قرآن و مطابقت و مقایسه آنها با یکدیگر با توجّه به چگونگی آغاز میتوان قصّه به تفاوت و تنوّع آنها پی برد و این گونه قصّهها را دستهبندی کرد: paratext الف: برخی داستانهای قرآن، با یک مقدّمه آغاز میگردد که این مقدّمه بر اساس اهداف خاص میتواند به گونههای متفاوت آمده باشد: 1.