چکیده:
تعریف علم تاریخ و اهمیت و فایده آن از مسائلی بوده که همواره از قدیمترین ایام تا امروزه صاحبنظران درباره آن به بحث پرداختهاند. از متفکران یونان باستان تا متفکران معاصر، از دانشمندان معاصر ایرانی تا متفکران اروپایی، از متفکران بی¬دین و حتی ضد دین تا متفکران مسلمان یا مسیحی معتقد درباره آن اظهار نظر کردهاند که همین اظهار نظرهای افراد گوناگون بیانگر اهمیت علم تاریخ نزد متفکران است. آگاهی از نظرات صاحبنظران در این باره موجب میشود تا پژوهشگر تاریخ با دید جامعتری به پژوهش بپردازد. در این مقاله با تکیه بر مطالعات کتابخانهای و با روش توصیفی نظرات صاحبنظران درباره علم تاریخ و اهمیت و فایده آن آمده است. یافتههای پژوهش نشان دهنده تمایز آشکار صاحبنظران گوناگون درباره تعریف علم تاریخ و جایگاه آن و انتظاراتی که از تاریخ داشتهاند، می¬باشد.
خلاصه ماشینی:
تعریف علم تاریخ دکتر علی شریعتی از متفکران معاصر گفته است: «تاریخ، علم شدن انسان است، تاریخ عبارت است از گذشته انسان نه به صورت یک سلسله مداوم بلکه به صورت دورههای پشت سر هم».
ویلیام هنری والش فیلسوف معاصر انگلیسی گفته است: «تاریخ بازگو کردن کلیه اعمال گذشته انسان است، بهگونهای که نه تنها در جریان وقایع قرار میگیریم، بلکه علت وقوع آن حوادث را نیز بازمیشناسیم» (والش، 1363: 25).
همو در جای دیگری گفته است: «تاریخ تمام جوامع موجود، تاریخ مبارزات طبقاتی بوده است که آزاده و برده، پاترسین و پلیبن، ارباب و سرف، استاد کارگاه و پیشه ور و روزمزد، در یک کلام، ستمگر و ستمدیده با یکدیگر ستیزی همیشگی داشته و به پیکاری بی وقفه، گاه نهان و گاه آشکار دست یازیدهاند، پیکاری که هر بار منجر به نوسازی انقلابی کل جامعه یا نابودی همزمان طبقات در حال پیکار شده است».
همو در جای دیگری گفته است: «همه تاریخ، تاریخ معاصر است».
شارل سنیوبوس مورخ فرانسوی گفته است: «در این که تاریخ علم است، جای هیچ شکی نیست.
کالینگوود مورخ و فیلسوف انگلیسی گفته است: «تاریخ به کشف کوشش انسان، یعنی کارهایی که انسان در گذشته انجام داده است، میپردازد و در این کار از روش خاص خود، یعنی تفسیر اسناد تاریخی بهره میجوید».
شارل ساماران نویسنده کتاب روشهای پژوهش در تاریخ گفته است: «تاریخ دانش پیچیدهای است که برای وصول به حقیقتی همیشه نسبی ناگزیر از پیمودن راههای ناهموار و پرپیچ و خم است» (ساماران، 1375: 1/13).