چکیده:
شناخت بستر وقوع حوادث و رویدادهای تاریخی و محدوده و وسعت آن، که جهان تاریخی را سامان میدهد در مطالعات تاریخی و زندگی بشری از اهمیت بسزایی برخوردار است، توجه به دامنه تاثیر رفتارهای تاریخی انسان در عوالم مختلف علاوه بر اثر تربیتی بر فرد و جامعه، به نوبه خود در ساخت فرهنگ و تمدن الهی موثر است. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی در بررسی گزارههای تاریخی، تفسیری و با رویکرد کلام تاریخی بر آن است تا وسعت جهان تاریخی و روابط حاکم بر آن را از منظر قرآن مشخص نماید. یافتهها نشان میدهد که جهان تاریخی قرآن علاوه بر عالم مادی که بستر اعمال و رخدادهای انسانی است، عالم غیب را نیز در بر میگیرد، عالم غیبی که دارای اضلاعی همچون عالم آخرت، عالم ملکوت و عالم امر است را. بنابراین هر رخدادی درعالم مادی، بازتابی درعالم غیب دارد و بالعکس هر رخداد مربوط به انسان در عالم غیب، در عالم مادی تاثیر میگذارد.
خلاصه ماشینی:
کسي نگويد زندگي انسان بعد از مرگ، امري شخصي است و تاريخ به امور شخصي و خصوصي نميپردازد؛ زيرا در مقابل پرسيده ميشود آيا تاريخ، آن بخش از زندگي مصلحان يا ديکتاتورهاي تاريخ را که در تنهايي سپري کردهاند را بازگو نميکند؟ بله تفاوت کار در اين است که زندگي پس از مرگ را نميتوان در اغلب موارد بازگو کرد اما اين دليل کافي نيست تا اگر قرآن يا منبع ديگري به زندگي پس از مرگ بپردازد، تاريخ محسوب نشود؛ زيرا مورخان اغلب قادر به بيان حالات دروني کنشگران تاريخ هم نيستند اما از ويژگيهاي تاريخنگاري قرآني بيان همين حالات دروني اشخاص است و بحث ما نيز جهان تاريخي از منظر قرآن است و قرآن قادر است گزارشي از وضعيت رفتارهاي غيرمادي مرتبط با کنشگراني که به بيان تاريخ آنان پرداخته است ارائه دهد، علاوه بر اينکه «مورخ موحد» هم ميتواند با توجه به عمومات مربوط به پاداش و بازتاب اعمال دست به پيشبيني آينده آخرتي کنشگران بزند همانطور که به پيشبيني آينده بشر در دنيا اقدام ميکند.
بهطور مثال پرداختن قرآن به زندگي فرعونيان بعد از مرگ در خلال ديگر حوادث تاريخي و محاجه آنان با يکديگر نمونهاي از آن است: «النَّارُ يُعْرَضُونَ عَلَيْهَا غُدُوًّا وَعَشِيًّا وَيَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ أَدْخِلُوا آلَ فِرْعَوْنَ أَشَدَّ الْعَذَابِ * وَإِذْ يَتَحَاجُّونَ فِي النَّارِ فَيَقُولُ الضُّعَفَاءُ لِلَّذِينَ اسْتَكْبَرُوا إِنَّا كُنَّا لَكُمْ تَبَعًا فَهَلْ أَنْتُمْ مُغْنُونَ عَنَّا نَصِيبًا مِنَ النَّارِ * قَالَ الَّذِينَ اسْتَكْبَرُوا إِنَّا كُلٌّ فِيهَا إِنَّ اللَّهَ قَدْ حَكَمَ بَيْنَ الْعِبَادِ» (غافر / 48 ـ 46) و وضعيت شهيد انطاکي بعد از شهادت و ورود به جهان آخرت: «بِمَا غَفَرَ لِي رَبِّي وَجَعَلَنِي مِنَ الْمُكْرَمِينَ» (يس / 27) يا بعد از ذکر وضعيت کفار پس از مرگ در ميدان جنگ ميفرمايد: «ذَلِكَ بِمَا قَدَّمَتْ أَيْدِيكُمْ وَأَنَّ اللَّهَ لَيْسَ بِظَلَّامٍ لِلْعَبِيدِ» (انفال / 51) و نظاير آنها ...