چکیده:
تپه زاغه، واقع در شصت کیلومتری جنوب قزوین، محوطهای کمارتفاع با 15 هکتار وسعت است که در 14 فصل کاوش شده است. این مقاله به مجموعهای مهم از یافتههای این محوطه اختصاص دارد که عبارتاند از: «پیکرکهای انسانریخت چکمهای». آنچه نگارش این مقاله را موجب شده به آزمون گذاشتن مطالعهای جزئینگرانه، دقیق و عینی درباره گونهای از پیکرکهای انسانریخت زاغه در نسبت با بافتهای باستانشناختی درونمحوطهای است تا بتوانیم معنای هستیشناختی حضور پیکرکهای چکمهای را از بطن همین مطالعه بافتگرایانه نمایان کنیم. در این پژوهش صرفاً بر پیکرکهای معروف به «چکمهای» تمرکز شده و آنها نیز بر اساس متغیرهای اندازه، نمایش اندامها، بافت کشف، اندامهای جنسی، تزیینات، شکستگیها و ویژگیهای خاص به شکلی طبقهبندیشده توصیف شدهاند. سه بافت اصلی این محوطه نیز در نسبت با پیکرکهای موضوع مطالعه عبارتاند از: کلیّت استقرار زاغه، بنای منقوش و گمانه باستانشناختی K. برای معناکاوی پیکرکهای موضوع مطالعه در چارچوبی باستانشناختی، آنها درون زمینههای «جهان آنیمی»، «چرخه زندگی» و «نسبتهای بومشناختی» جای داده شدهاند. حاصل پژوهش آنکه، پیکرکهای انسانریخت چکمهای، در بافت استقرار هزاره ششم/پنجمی زاغه، با استفاده از همان قابلیتهای مادّی خویش، عرصهای را برای اندیشیدن به امر نااندیشیدنی فراهم کردهاند.
Located 60 kilometers to the south of Qazvin, Teppe Zaghe is a low area of 15-hectre breadth which has been explored during14 archeological seasons. This article is allocated to a significant set of finds on the site: anthropomorphic boot figurines. The reason for conducting this study was to test an atomistic, meticulous and objective study of a type of anthropomorphic figurines in Teppe Zagheh in relation to archeological intra-site contexts, so we can reveal the ontological meaning of the presence of boot figurines from within the contextualist study. This research merely focuses on statuettes known as boot figurines, describing them in a classified manner according to variables of size, exhibition of organs, the context of the find, sex organs, adornments, fractures and special features. The three main contexts on the site in relation to the figurines are: the totality of the location of Teppe Zagheh, the engraved monument, and the archeological guess k. To explore the meaning of the figurines within an archeological framework they were placed in the contexts of “the animist world”, “life cycle”, and “ecological relations”. The result of the research is that the anthropomorphic boot figurines in the context of the location of Teppe Zagheh in the fifth/sixth millennium BCE provided room for thinking the unthinkable.
خلاصه ماشینی:
آنچه نگارش این مقاله را موجب شده به آزمون گذاشتن مطالعهای جزئینگرانه، دقیق و عینی درباره گونهای از پیکرکهای انسانریخت زاغه در نسبت با بافتهای باستانشناختی درونمحوطهای است تا بتوانیم معنای هستیشناختی حضور پیکرکهای چکمهای را از بطن همین مطالعه بافتگرایانه نمایان کنیم.
پرسش محوری مهم در این مقاله این است: کدام نسبتهای انسانی، بومشناختی، مادّی و معناشناختی موجب نمایانی هستی و چیستیشناختی پیکرکهای انسانریخت و چکمهای زاغه در اواخر هزاره پنجم و اوایل هزاره چهارم پیش از میلاد شده است؟ فرض اصلی آن است که این پیکرکها در اصل میتوانستند ابزارها و مصنوعاتی برای اندیشه محسوب شوند که در شبکه بومشناختی جهان زندگی ساکنان زاغه، امکان اندیشیدن و خیالورزی ساحتهایی را در زمینههایی آیینی فراهم کنند که به شیوهای دیگر تحققپذیر نبود.
بدینترتیب نمایش اندامهای انسانی روی پیکرکهای انسانریخت زاغه بهشدّت انتزاعی و «مبهم» است و هیچیک به طور دقیق پیکر انسان واقعی (آنچه در طبیعت وجود دارد) را نمایش نمیدهد.
اینکه آیا اجتماع روستانشین زاغه میتوانسته نظامی آنیمی و شمنمحور داشته باشد یا خیر (همانطور که درباره دیگر نظامهای روستایی مس و سنگ شرق نزدیک ادعا شده) موضوعی است که در دنباله این نوشتار و بر اساس شواهد باستانشناختی و با محوریت پیکرکهای انسانریخت بدان اشاره میشود.
برای تفسیر پیکرکهای انسانریخت لازم است این عناصر را در کنار یکدیگر و در بستر کل بنای منقوش درون روستای پیش از تاریخی زاغه مطالعه کنیم (الگوی 1).
C Village in the Qazvin Plain of the Central Iranian Plateau: A Dissertation in Anthropology, University of Pennsylvania.