چکیده:
تربیت قرآنی و به طور کامل تربیت دینی نقش سازنده و مفیدی در بازسازی شخصیت انسان دارد و شاید در هیچ کتابی به اندازه قرآن به این خمیرمایه درونی انسان اشاره نشده و در هیچ مکتب تربیتی به اندازه اسلام بر تکریم موقعیت انسان سخن به میان نیامده است. قرآن با دیدی روانشناسانه و با در نظر گرفتن تمام ابعاد وجودی انسان، توبه را فرصتی دوباره در اختیار انسان خطا کار دانسته تا عزت نفس خویش را بازیابد و درهای کامیابی را به روی خویشتن خویش گشوده ببیند. نوشتار حاضر به بررسی مفهوم قرآنی توبه و رهاوردهای روانشناختی و اجتماعی آن پرداخته و از روش تحلیلی استنتاجی استفاده کرده است. نتایج نشان میدهد که مفهوم توبه در قرآن به معنی رجوع و بازگشت است، که به انسان و خداوند اسناد داده شده است. همچنین، ادامه بررسیها بیانگر این است که، توبه رهاوردهای روانشناختی و اجتماعی اثرگذاری را به همراه دارد که میتواند راهگشای دستاندرکاران تعلیم و تربیت باشد.
Quranic and religious education plays a constructive and useful role in the human personality to the extent that none of the educational schools as much as the Qur'an has paid a great deal of attention to education and the dignity of man. The Qur'an, with a psychological perspective and regarding all existential aspects of human, considers repentance as an opportunity for the guilty to regain his self-esteem and happiness. Using an analytical-deductive method, this paper seeks to study the Qur'anic concept of repentance and its psychological and social influences. The findings show that the concept of repentance in the Qur'an means retuning, that refers to man and God. Repentance also has psychological and social effects that can be a guide to education.
خلاصه ماشینی:
قرآن به عنوان منبعی غنی در باب تعلیم و تربیت که بیشتر مفاهیم آن در راستای تربیت و سازندگی انسان است، لفظ توبه و مشتقات آن را 87 بار شامل شده است که این امر نشان از اهمیت این مفهوم دارد.
توبه مفهومی کاملاً دینی است؛ زیرا معیاری است که فرد معتقد و غیرمعتقد را از هم جدا میکند و از جمله مفاهیم عمیق قرآن است که امکان برداشتهای متعدد از آیات مربوط به آن به فراخور فهم و درک انسان وجود دارد و ارتباط تنگاتنگ آن با حوزه عرفان، تعلیم و تربیت و روانشناسی میتواند مورد توجه قرار گیرد.
هرچند در سالهای اخیر، در مورد مفهوم توبه و تأثیرات مثبت آن بر افراد، مطالعات متعددی انجام گرفته است (محدثی، 1391، ج 1، ص11؛ خرمی مشگانی، 1381، ج 1، ص15؛ سیدترابی و رمضانی پارگامی، 1393؛ محمودی، 1390؛ حسینی، 1373)، با این همه، برای رسیدن به نتایج دقیقتر، بهویژه برای برطرف کردن خلأ موجود در زمینه اثرات روانشناختی و اجتماعی توبه، هنوز به بررسی و پژوهشهای بیشتری نیاز است تا بینشی جدید در تبیین این مفهوم و اثرات آن فراهم آید.
بدیهی است که پروردگار همواره به مخلوق، نزدیک است و این بنده است که خود را از انوار رحمت الهی محروم ساخته و به واسطة معاصیاش، از او دور میشود؛ اما به محض اینکه با توبه و استغفار و پشیمانی از بدکرداریهایش، به سوی خدا بازگشت و تواب شد، خداوند نیز با نظر لطف به وی خواهد نگریست؛ زیرا خداوند تواب، سریعالرضا و بازگردنده بر بنده است؛ مگر اینکه گناهانش غیرقابل آمرزش باشد (شریعتی، 1386، ص384).