چکیده:
در تاریخ ایران بعد از اسلام، معروفترین زنی که در حکومت نقش موثری بر عهده داشته و مدت کوتاهی نیز به تنهائی فرمانروائی کرده، ترکان خاتون ملقب به «خداوند جهان» زوجه علاء الدین تکش و مادر سلطان محمد خوارزمشاه است. این زن در زمان سلطنت سلطان تکش در امور اداره ی حکومت تسلط کامل داشت و در زمان حکمرانی سلطان محمد نیز از صلاحیت کامل درعزل و نصب وزرا و فرمان روایان برخور دار بود. ترکان خاتون اکثر خویشا وندان قوم ترک خود را در اداره ی دولتی شوهرش تکش وپسرش سلطان محمد شریک قدرت ساخت. همین ترکان خاتون سبب شد که محمد خوارزمشاه، شیخ مجدالدین بغدادی را زنده در دریای سیحون بیندازد. این زن خود دربار و دستگاهی مستقل داشت. غیر از وزیر مخصوص، هفت تن از دانشمندان مشهور در دیوان انشای او به کار مشغول بودند. وی در امور سیاسی مملکت دخالت مستقیم داشت و در سلطنت با همسرش شریک بود. بسیاری از مورخان وی را از مهمترین عوامل برکناری و سپس قتل خواجه نظام الملک توسی، وزیر ملکشاه، میدانند. ترکان خاتون در کرمانشاه (قره مسین) به رییس عشایر آنجا به نام فرخ سلطان قول ازدواج داد و او را برای سرنگونی برکیارق پسر بزرگ ملکشاه که در اصفهان به کمک باطنیها به حکومت رسید و سپس آنها را از خود دور کرد بسیج نیرو کرد و به اصفهان آمد و چون برکیارق برای جنگ با تنش که عموی او بود از اصفهان خارج شده بود بدون خون ریزی شهر اصفهان را به تصرف در آورد و تاج پادشاهی را بر سر پسرش گذاشت.
The research was intended to study the political, social role of Turkan Khatun during Kharazmshahian ruling era. In the Iranian history of post-Islam period, the most famous woman who had influential government's role and shortly reigned was Turkan Khatun, known as the "Lord of the World," Alaeddin Takesh wife and mother of the Sultan Mohammed Khwarazmshah. Ministers of the Sultan Mohammed Khwarazmshah whom were elected by Turkan Khatun, mostly obeyed her. She was fully dominating in the governments affairs in the reign era of Sultan Takesh and during the rule of King Mohammed had the complete jurisdiction and authority in appointment and dismissal of the ministers and governors. Turkan Khatun shared power with her Tork relatives and invited them to take part in her wife Alaeddin Takesh and her son Sultan Mohammed Khwarazmshah ruling affairs. Finally she conquered Esfahan city and put the crown on his son's head.