چکیده:
یکی از مهمترین مکاتب قالیبافی ایران، مکتب قالیبافی سلطانآباد یا اراک است که ضمن برخورداری از سابقهای دیرین در بافت و تولید قالی، با عرضهی قالی ساروق از اواسط دورهی قاجار به این سو، باعث شهرت و محبوبیت قالی دستبافت ایرانی شد. قالی اراک از منظر طرح و نقشه، در گذار ادوار مختلف تاریخی به سه دورهی تاریخی تقسیمبندی میشود؛ دورهی نخست، از زمان ظهور قالی سلطانآباد تا اواسط قرن نوزدهم (اواسط دوران قاجار)؛ دورهی دوم یا دورهی درخشش که از اواسط قرن نوزدهم تا پایان دورهی پهلوی به طول انجامید، البته با فراز و فرودهایی در خلال جنگهای جهانی اول و دوم؛ و دورهی سوم یا دورهی چهلسالهی انقلاب که در واقع دوران افول قالی اراک است. در این دوره بود که انواع متنوعی از طرحها و نقشههای غیربومی که در اصطلاح و در این مقاله با نام وارداتی یا اقتباسی شناخته میشوند، از دیگر مکاتب و مناطق، وارد نظام بافندگی قالی اراک شد. پرسش اصلی و محوری این مقاله این است که با توجه به فراوانی بعضی نقشههای غیربومی، خاستگاه و زادگاه و تعداد نقشههای اقتباسی (وارداتی) در مکتب قالیبافی اراک (سلطانآباد)، کدام است؟ همچنین بعضی از نقشههای جدید طراحان اراک در این دوره، شناسایی شد که در این پژوهش بدانها پرداخته خواهد شد. یافتههای این پژوهش به این قرار است: طرحها و نقشههای وارداتی یا اقتباسی به شیوههای مختلف وارد نظام بافندگی اراک شده است؛ یا تجار و تولیدکنندگان تبریزی آن را وارد سنت نقشه و طراحی اراک کردهاند یا طراحان و تجار و تولیدکنندگان بومی اراک از دیگر مکاتب و کانونهای قالیبافی اقتباس کردهاند، یا اینکه طراحان اراک آن را طراحی و عرضه کردهاند. از این رهگذر، 31 نمونهی مختلف از نقشههای اقتباسی (وارداتی) و جدید شناسایی و معرفی شدند که از این تعداد، 17 نمونه اقتباسی و وارداتی و 14 نمونه نیز کار طراحان اراکی بوده که با سلیقهی شخصی طراح، احیا و بازآفرینی شده است. این تحقیق از نوع بنیادین و روش تحقیق، توصیفیـتحلیلی است. شیوهی گردآوری دادهها نیز توأمان بهصورت کتابخانهای و بیشتر میدانی است.
This article is basically a result of a fieldwork and less theoretical. purpose or adapted plans and drawings in this article, designs and drawings that entered the Arak knitting system in various ways. or introduced by the traders and manufacturers of Tabriz into the Arak map and design tradition, or adapted by designers, traders and native producers from other carpet areas, or new designs designed by Native designers from Arak for almost forty years. Therefore, the original and old designs of Arak will not be the subject of this article. the findings of this research are based on this : there were thirty-one adapted or imported maps that were designed by designers and native designers. of these, nineteen designs are related to contemporary designers in arak and ten design, also from imported and adapted maps. the designs are gradually changed from the standpoint of structure and color to the designer's or producer's taste and there may be several different types of design that designed by various designers, however, the body and the original form are somewhat preserved. in contemporary and contemporary Arak carpets, no vegetable colors are used.
خلاصه ماشینی:
بررسی ، تحلیل و معرفی طرح ها و نقشه های اقتباسی (وارداتی ) و جدید در قالی معاصر اراک (سلطان آباد) 1 محمد افروغ چکیده یکی از مهم ترین مکاتب قالی بافی ایران ، مکتب قالی بافی سلطان آباد یا اراک است که ضمن برخورداری از سابقه ای دیرین در بافت و تولید قالی ، با عرضـه ی قـالی ساروق از اواسط دوره ی قاجار بـه ایـن سـو، باعـث شـهرت و محبوبیـت قـالی دست بافت ایرانی شد.
واژه های کلیدی : سلطان آباد (اراک )، قالی ، طرح ، نقشه مقدمه مکتب قالی بافی اراک یا سلطان آباد یکی از مهم ترین و دیرسال ترین قطب ها و کـانون هـای بافت در غرب ایران است که با فروکش شدن ناآرامی ها و اوضاع آشفته ، و بسط و توسعه ی آرامش در کشور در دوران قاجار، از اواسط این دوره بـا ورود تجـار تبریـزی و خریـد و جمع آوری قالی های کهنه روستایی و صدور آنها به اروپـا و آمریکـا، مـورد اسـتقبال ایـن جوامع قرار گرفت .
دوره ی سوم که منظور و هدف این مقاله است و شامل طرح ها و نقـشه هـایی اسـت کـه از حدود چهل سال گذشته به این سو در جغرافیای اراک رواج یافت و بخشی از آنها وارداتی یا اقتباسی است و بخشی نیز طرح های جدید طراحان بومی و معاصر اراک است .