چکیده:
تلاش برای رسیدن به «وضعیت امن»، اصلیترین انتخاب واحدهای سیاسی است و پیش بینی آن در آینده میتواند محصول پژوهشی سازمان یافته باشد که آینده پژوهی امینتی نامیده میشود. جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از کنشگران ژئوپلیتیکی فعال منطقهای و جهانی، طیف گستردهای از آیندههای محتمل را برای وضعیت امن پیش روی خود دارد. هدف این پژوهش، شناسایی مولفههای ژئوپلیتیکی موثر بر امنیت ایران و ترسیم آینده مطلوب امنیتی با رویکرد آینده پژوهی است. پژوهش حاضر یک تحقیق کیفی از نوع مطالعه موردی است که با استفاده از برخی مدلهای کمی و کیفی تالیف شده است. در این پژوهش با بهرهگیری از مطالعات موجود در زمینه امنیت، معیارهای امنیتی در شش گروه نظامی، اقتصادی، مکانی فضایی، فرهنگی، سیاسی و زیست محیطی، طبقه بندی شده و بر این اساس، 22 مولفه برای امنیت ج. ا. ایران ارائه شدهاند؛ سپس از طریق توزیع 36 پرسشنامه، نظرات گروهی از کارشناسان مرتبط جمع آوری شده است. دادههای مستخرج با تلفیق روشهای میانگین و تاپسیس، تحلیل شده و مولفههای کلیدی امنیت سازی، استخراج گردیده است. نتایج یافتهها نشان میدهد که سه مولفه «موقعیت»، «مقدورات نظامی» و «قدرت اقتصادی» به عنوان کلیدیترین مولفههای ژئوپلیتیکی امنیت سازی ایران، تشکیل هشت سناریوی امنیتی را داده و در نهایت سناریوی منطبق بر «موقعیت ژئواستراتژیکی، مقدورات نظامی سخت افزاری و اقتصاد بزرگ» با کسب امتیاز بالاتر، میتواند ملاک تدوین چشم انداز امنیتی کشور قرار گیرد که دستاورد این پژوهش است.
The attempt to reach ‘Secure Situation’ is the main choice of political units and predicting the future can be organized the ‘Secure Situation’ called futures studies security. As one of the regional and global actors in geopolitics, for Islamic Republic of Iran, there is a wide range of possible future prospects. The objective of this research is to identify the Geopolitical factors that affect security of I.R. Iran and its ultimate goal is to outline the optimal security future with the Futures Studies approach. The present study is a qualitative research of case study type that has been compiled using some quantitative and qualitative models. In this study, using security studies, security criteria are classified in six militarizes, economic, local-spatial, cultural, political and ecological spheres, and accordingly, 22 factors for security of Iran was presented; then, through the distribution of 36 questionnaires, the views of a group of professors, specialists and PhD students in political sciences, political geography, and international relations of some universities were collected. Data derived by combining the average and TOPSIS methods, analyses and key factors of security have been extracted. The results show that the three factors of "position", "military capabilities" and "economic power" as the most important factor of geopolitical security of I.R. Iran has formed eight security scenarios. Finally, the scenario of "geostrategic position, military hardware and the big economy" with a higher score, is a criterion for codification of the country's security vision and the achievement of this research is considered.
خلاصه ماشینی:
تدوين چشم انداز امنيتي مطلوب جمهوري اسلامي ايران با تاکيد بر مولفه هاي ژئوپليتيکي نويسندگان : محمود واثق ١، محمدباقر قاليباف ٢، مجيد غلامي ٣ تاريخ دريافت : ٩٧/٦/٣١ تاريخ پذيرش نهايي : ٩٧/١١/٢٥ فصلنامه مطالعات راهبردي بسيج ، سال بيست ودوم ، شماره ٨٢، بهار ١٣٩٨ چکيده آينده پژوهي امنيتي واحدهاي سياسي نوعي از آينده پژوهي است که با تمرکز بر محدوده سرزميني خاص تلاش دارد وضعيت امن واحد سياسي را براي آينده بررسي نمايد.
در اين زمينه مي توان پيش فرض پژوهش را چنين دانست که از ميان مؤلفه هاي ژئوپليتيکي مؤثر در امنيت ايران ، برخي داراي اهميت و نقش بيشتري در تحقق اهداف امنيتي مي باشند که قابل بازشناسي و تبيين هستند.
وجود تفاوت هاي زيست محيطي از منظر بهره مندي از منابع طبيعي ، سبب افزايش توان دولت در بهبود شرايط مادي زندگي مردم گشته که اين امر هرچند در نگاه اوّل مثبت به نظر مي رسد اما در ادامه و در گذر زمان سبب ايجاد گسست طبقاتي ميان مناطق مختلف شده و در نهايت تعميق آن ، تضعيف مشروعيت نظام سياسي به عنوان يکي از اصلي ترين مؤلفه هاي ژئوپليتيکي را سبب مي گردد(Homer-Dixon,١٩٩٣،صص ٦٥-٦٧).
در اين زمينه و در گام اوّل از پرسش شوندگان سوال شده است که اهميت مؤلفه هاي ژئوپليتيکي سرزمين ايران نظير مؤلفه هاي نظامي ، اقتصادي ، مکاني فضايي ، فرهنگي ، سياسي و زيست محيطي را به ترتيب از ١ تا ٦ ، شماره گذاري نمايند.
"New 'Schools' in Security Theory and their Origins between Core and Periphery" Paper presented at the annual meeting of the International Studies Association, Le Centre Sheraton Hotel, Montreal, Quebec.
Security Studies and End of the Cold War. World Politics, Vol. 48, No1, Oct. 13.