چکیده:
تاویل مرتبه ناپیدای تفسیر و مربوط به باطن امور است. اصولا تلقی از تاویل متن، متاثر از هستی شناسی است. توجه به وجود و مراتب آن و نسبت میان انسان، قرآن و هستی در رویکرد به تاویل موثر است. در مقاله پیش رو، مبانی هستی شناختی و زبان شناختی تاویل قرآن واکاوی شده است. از مبانی هستی شناختی تاویل طولی، مراتب عالم و نسبت ظاهر و باطن و تناظر انسان، قرآن و هستی و نیز توجه به عالم خیال را که در انسان به خیال متصل و در عالم به خیال منفصل از آن یاد می شود، می توان نام برد. در مبانی زبان شناختی، مولف محور بودن (فهم مراد و نیت متکلم)، از راه فهم کلام و امکان گسترش زبان عرفی و روح معنا و نیز لایه های طولی حقیقت قرآن قابل طرح است. در پایان، نمونه ای از آیات تاویلی ملاصدرا بیان شده و اینکه در چه مجموعه ای از عناوین تاویل قرار می گیرد، به طور گذرا مطرح شده است. این مقاله بر آن است مبانی تاویلات را با تکیه بر آرای ملاصدرا ارائه دهد تا راه برای درک تاویل در مسلک وی هموارتر گردد.
Hermeneutic interpretation is the inward level of interpretation which is related to the esoteric meaning of matters. In principle, understanding the hermeneutic interpretation of a text is influenced by ontology. Attention to its existence and levels, and the relationship among man, the Qur'an and the Being are effective in one’s approach to hermeneutic interpretation. In the present paper, the ontological and linguistic foundations of the hermeneutic interpretation of the Quran have been analyzed. The ontological foundations of the longitudinal hermeneutic interpretation include the levels of the universe, the relation of the outer and inner aspects and the correspondence of man, the Quran and being, as well as attention to the world of imagination, which is referred to as contiguous imagination in man and non-contiguous imagination in the world. In the linguistic foundations, being author-oriented (understanding the meaning and intent of the author) through understanding his words, and the possibility of spreading the customary language and the spirit of meaning as well as the longitudinal layers of the truth of the Quran are discussed. At the end, an example of Mulla Sadra's hermeneutic interpretation of some Quranic verses is given, and its category in hermeneutic interpretation is briefly discussed. To facilitate the understanding of hermeneutic interpretation in his mystical path, this paper seeks to present the foundations of hermeneutic interpretation by relying on Mulla Sadra's views.
خلاصه ماشینی:
2. مفهومشناسی تأویل صدرایی در کتب لغت، مجموعاً چهار معنی برای تأویل ارائه شده: 1 – مرجع و عاقبت 2 – سیاست کردن 3 – تفسیر و تدبیر 4 – انتقال از معنای ظاهری لفظ به معنای غیرظاهر که معنای چهارم، اصطلاح اصولیین و متکلمان است علمای لغت، تفسیر و علوم قرآنی نیز بعضی تأویل را مترادف با تفسیر و برخی تفسیر را عام و تأویل را خاص و بعضی تأویل را عام و تفسیر را خاص و برخی آن دو را متباین دانسته اند (شاکر، 1381، 27) ملاصدرا هنگامی که واژه تفسیر و تأویل را با هم به کار می برد، مراد او از تفسیر، بیان معانی و مفاهیم ظاهری الفاظ و عبارات است و منظورش از تأویل، پرداختن به بطون آیات و اسرار غیبی و معانی پنهانی کلمات و عبارات قرآن است (صدرالدین شیرازی، 1375، ج1، ص273-274 و 282) اما وقتی که واژه تفسیر را به تنهایی به کار می برد، مراد او اعم از معانی ظاهری و معانی باطنی و تأویل است (همان، ص258).
جایگاه تکوینی قرآن در نظام هستی، از آن جهت میتواند پایه و اساسی برای مقوله تأویل باشد که با باور به همگونی میان حقایق هستی و انسانی با حقیقت قرآنی، میتوان از کشف این حقایق به فهم حقیقت قرآنی امید بست و بلکه با درک هریک از این حقایق سهگانه، حقیقتهای دیگر را نیز تفسیر کرد.