چکیده:
پدیده پناهندگی از زمانهای دور وجود داشته و امروزه در قرن بیست و یکم نیز همچنان یکی از مهمترین مشکلات جامعه جهانی به حساب میآید. قدمت پناهندگی به اندازه زندگی اجتماعی بشری بوده و در هر تاریخ و جامعهای مطابق با سنتها و فرهنگ آن جامعه راه حلی برای آن ارائه شده است. انسان همیشه در طول تاریخ در مقابل برخی از تهدیدات طبیعی و غیرطبیعی سعی داشته است پناهگاه مناسبی برای ادامه حیات خود تهیه نماید. هرانسانی بنا به هر دلایلی جان یا حقوق خود را به مخاطره ببیند حق دارد به کشور دیگری پناه برد. وجود احکام و مقرّرات کامل راجع به پناهندگی در فقه، اشاره صریح آیات قرآنی، روایات اسلامی و آراء فقها به حق پناهندگی و اهمیت و تبیین حقوق پناهنده، از جمله دلایل بررسی تطبیقی آن با کنوانسیون 1951 ژنو میباشد. همچنین در حقوق بینالملل نیز نسبت به رعایت حقوق پناهندگان تاکید شده است. پناهندگی در فقه اسلام هم از جمله نهادها و حقوقی است که تحت عنوان «استجاره و امان» آمده است. علمرغم وجود تاکیدات و تشکیل کنوانسیونها و اتخاذ تدابیر گوناگون در مورد پناهندگی، به دلیل نبود ضمانت اجرایی در این خصوص دولتهای پذیرنده پناهنده، خود را ملزم به رعایت این مقرّرات نمیبینند. این مقاله، با رویکرد تحلیلی-توصیفی، به بررسی تطبیقی حقوق پناهندگی در فقه و کنوانسیون 1951 ژنو، پرداخته است.
The phenomenon of asylum has existed since time immemorial and today in the 21st century is still one of the most important problems of the world community. Asylum is as old as human social life and a solution has been provided in every history and society according to the traditions and culture of that society. Throughout history, man has always tried to provide a suitable shelter to survive in the face of some natural and unnatural threats. Anyone who, for whatever reason, risks his or her life or rights has the right to seek refuge in another country. The existence of complete rules and regulations regarding asylum in jurisprudence, explicit reference to Quranic verses, Islamic traditions and jurists' opinions on the right to asylum and the importance and explanation of refugee rights are among the reasons for its comparative study with the 1951 Geneva Convention. Refugee rights are also emphasized in international law. Asylum in Islamic jurisprudence is also one of the institutions and rights that is referred to as "rent and safety". Despite the emphasis and formation of conventions and the adoption of various measures on asylum, due to the lack of enforcement guarantees in this regard, the host refugee states do not consider themselves obliged to comply with these provisions. This article, with an analytical-descriptive approach, comparatively examines the rights of asylum in jurisprudence and the 1951 Geneva Convention.
خلاصه ماشینی:
اما به دلیل آنکه پناهندگی دارای سابقه نسبتا طولانی در نظام بین الملل می باشد و حتی مدت ها پیش تر از شکل گیری نظام مدرن حقوق بشری در اوایل قرن بیستم و همگام با پیدایش جامعه ملل این مسأله مورد توجه قرار گرفته بود و معاهده های دو و چند جانبه ای در این راستا منعقد گردیده بود، تلاش هایی نیز برای ارایه مفهوم و معنای آن نیز صورت گرفته است .
برخی از حقوقدانان و فقها امان و پناهندگی را به صورت زیرتعریف نموده اند: دادن تأمین جانی و مالی به دشمن به طور موقت یا مطلق یا دایم به موجب پیمان های مخصوص ذکر شده در منابع فقهی ( کریمی، ١٣٨٩: ٤١) 68 در فقه امامیه همانگونه که امام و حاکم حق پناه دادن به غیر مسلمانان را دارد همه افراد مسلمان نیز چنین حقی دارند بنابراین پناهندگی را میتوان به دو نوع تقسیم نمود: الف ) پناهندگی رسمی: که در آن حاکم مسلمین به فرد یا گروهی از غیرمسلمانان پناهندگی اعطا می کند.
بنابراین ، میتوان گفت : شرایط اسلام در برابر پناهندگان مشابه همان شرایطی است که در کنوانسیون ژنو مطرح گردیده است ؛ چرا که در چنین شرایطی، مبنای وضع مقررات ، سیره عقلا و عرف بین المللی است و از این رو، در تاریخ اسلام آمده است که برای تجار غیر مسلمانی که تحت عنوان مستأمن برای تجارت به 71 سرزمین اسلام میآمدند، میزان مالیاتی در نظر گرفته میشد که دولت های غیر مسلمان از تجار مسلمان می گرفتند( همان : ٥١).