چکیده:
هجرت به مدینه و نزول آیات جهاد سبب تغییراتی اساسی در مفهوم غنیمت و ایجاد رفتارهایی ناهمگون در بین صحابه شد. مقاله پیشرو با رویکرد توصیفی- تحلیلی و با استناد به منابع کهن تاریخی و تفاسیر قرآنی و با بهرهگیری از مطالعات رفتاری در پی آن است که ضمن طبقهبندی جنگهای عصر نبوی و رفتارشناسی صحابه در مواجهه با غنایم، علل ناهمگونی رفتار آنان را تحلیل نماید و به چرایی آن پاسخ دهد.
یافتههای این پژوهش نشان میدهد که در غزوه بدر، اختلاف صحابه در توزیع غنایم، ریشه در باورهای جاهلیت آنها داشت و در غزوه احد، طمعورزی آنها به غنیمت به شکست در این جنگ انجامید. همچنین در غزوات تنبیهی با ناکثین، غنیمتخواهی در بین انصار و مهاجر وجود نداشت ولی در جنگهای ممانعتکننده، انصار بر پایه منافع آینده خود، لب به اعتراض جمعی در هنگام توزیع غنایم گشودند. این اعتراضها از سوی منافقان به دلیل عدم اعتقاد قلبی به ارزشهای دینی و آزمندی به دنیا و در نومسلمانان به دلیل درونی نشدن اعتقادات اسلامی به چشم میخورد
ان الهجرهالنبویه و نزول ایات الجهاد احدثت تحولا و تطورا جذریا علی مفهوم الغنیمه و بالتالی اختلافا فی سلوک الصحابه. تحاول هذه المقاله و عبر توظیفها المنهج الوصفی - التحلیلی و استنادا الی المصادر القدیمه التاریخیه و التفاسیر القرانیه و الافاده من الدراسات السلوکیه ان تحلل لنا اسباب الاختلاف فی سلوک الصحابه عند معالجه امر الغنايم و دراسه سلوکیاتهم مع الاجابه علی التساولات و الکشف عن الاسباب و مراعاه ترتیب الغزوات و الحروب و تصنیفها.
و قد توصلت الدراسه بان سبب اختلاف الصحابه فی توزیع الغنايم یعود الی عقلیتهم الجاهلیه و فی غزوه احد حیث قادهم جشعهم الی هزیمه نکراء و اما فی الحروب مع الناکثین لم نر ای اختلاف بین المهاجرین و الانصار حول الغنايم لکن فی بعض الحروب قد نجد اعتراضا من جانب الانصار بسبب الحفاظ علی مصالحهم المستقبلیه.ان هذه الاعتراضات، قوبلت بحفاوه من لدن المنافقین بسبب عدم تشربهم روح الایمان و طمعهم فی الحصول علی مال الدنیا.
Migration to Medina and revelation of Jihad verses led to the fundamental changes in regard with the concept of plunder or spoils of war and the observation of different reactions among the companions. Taking advantage of the descriptive-analytical approach, the ancient historical sources, Qur’anic interpretations and behavioral studies, the present article is to classify the Battles in the age of Prophet Mohammad (PBUH), study the companions’ behavior towards the spoils of war, analyze the reasons of their different reactions and present answer for them. The findings of this research illuminate that the disagreement between the companions in regard with the distribution of plunders in the Battle of Badr could be related to their ignorant beliefs and their avidity toward the spoils of war led to their failure in the Battle of Uhud. Moreover, in punitive and retaliatory Battles with the villain, being avaricious toward the spoils of war was not observed among Ansar and Mohajer while in preventive Battles, Ansar collectively objected in time of the distribution of benefits due to their personal benefits. These objections can be observed among feudists due to the lack of heartfelt beliefs towards the religious values as well as voracity towards the mundane world and among new Muslims due to no internalization of the Islamic beliefs
خلاصه ماشینی:
مقالـه پـیش رو بـا رویکرد توصیفی- تحلیلی و با استناد به منابع کهن تاریخی و تفاسیر قرآنی و با بهره گیری از مطالعات رفتاری در پی آن است که ضمن طبقه بندی جنـگ هـای عصر نبوی و رفتارشناسی صحابه در مواجهه با غنایم ، علـل نـاهم گـونی رفتـار آنان را تحلیل نماید و به چرایی آن پاسخ دهد.
به نظر میرسد با این نوع تقسیم بندی و قرار گرفتن هرکدام در طبقه خاص ، بتـوان بـه تحلیـل مناسـب رفتارشناسی گونه های مختلف صحابه در توزیع غنایم جنگی غزوات پیامبر دست یافت .
٤ قرآن کریم در آیه ١٤١ سوره نساء در این باره میفرماید: اگر خداوند متعال پیـروزی را بهـره امـت اسـلامی کـرد و غنیمتـی بردنـد، داعیه دار اسلام اند و خود را در غنایم سهیم میدانند و چنانچه بر پایه قضا و قدر الهی و برای آزمون ، کافران در جنگ پیروز شدند و بهره بردنـد بـه آن هـا مـی- گویند ما شما را حفظ کردیم و با گزارش اخبار جبهه اسـلام بـه شـما و بـیاثـر کردن برنامـه هـای مسـلمانان ، مـانع فـتح آن هـا شـدیم ، پـس در پیـروزی شـما 5 سهم داریم .
رفتارشناسی مهاجران و انصار در توزیع غنایم خیبر آیه ١٥ سوره فتح ٥ خبر از وقوع این حادثـه مـیدهـد کـه مؤمنـان بـه زودی جنگـی میکنند و غنیمت هایی به دست میآورند.