چکیده:
پیام شماری از روایات معتبر، ناتوانی شیاطین جن در آشکارشدن با سیمای پیامبر است. مهمترین جوامع حدیثی شیعه و سنی گزارشگر این حقیقتاند. در منابع حدیثی شیعه، این حکم به اوصیای پیامبر و شیعیان خاص و در منابع شیعی و سنّی، این حکم به همه پیامبران الهی، تسری داده شده است. راه تمییز بین مکاشفهها و خوابهای رحمانی و شیطانی با فهم درست این آموزهها گره خورده است. هدف این پژوهش، بررسی محدودیت آشکارشدن شیطانها با تنوّع شکل، با استناد به روایات معتبر است. به این منظور، ناتوانی شیاطین از آشکارشدن «با سیمای پیامبران و جانشینانشان» و «با سیمای شیعه حقیقی» در دو گام تحلیل میشود. بررسی «روایات معارض» و «ناتوانی شیطانها از آشکارشدن با سیمای شیعه حقیقی»، از نوآوریهای مقاله است.
خلاصه ماشینی:
این پژوهش با هدف اثبات ناتوانی ابلیس از تغییر شکل و آشکارشدن با سیمای معصومان و شیعیان حقیقی، به کمک روایاتِ معتبر، مأموریتهای زیر را دنبال میکند: بررسی گزارش ادّعای خدایی ابلیس و نفی آشکارشدنش با سیمای پیامبر بررسی گزارشهای دیدهشدنِ پیامبر در خواب یا بیداری با توصیههای متناقض بررسی روایات بیانگر توانمندی ابالیس از آشکارشدن با سیمای پیامبران و جانشینانشان بررسی مراد از «شیعه» و تحلیل روایت آشکارشدن شیطان با سیمای «اسماعیل» امکان تمییز بین خوابها و مکاشفههای رحمانی و شیطانی گام یکم.
دو احتمال در این سخن به نظر میرسد: نخست اینکه شمایل و اندامی را مثلا از پشت سر و یا با هیأتی که امام باقر× مشاهده میشد، دیده؛ نه چهرهای شبیه چهره حضرت؛ به همین دلیل امام× میفرمایند: به خدا سوگند که جز متکوّن نبوده است.
همچنین به شیخ مفید نسبت داده شده که میگفت: اگر شخصی از میان بشر با توانایی بسیار محدود مانند فرعون، بتواند ادّعای خدایی کند، چرا ابلیس که از قابلیت بسیار بالاتری برخوردار است، نتواند با وسوسهاش در خواب شخص، ادّعا کند که پیامبر است؟ بر مبنای همین اندیشه، ایشان دیدار پیشوایان معصوم^ در خواب را در برخی از موارد، حقیقی نمیداند؛ مانند خوابدیدن این بزرگواران در حال امر به منکر و نهی از معروف!
نمونه دیگر آن روایتی است که حفص خثعمى نقل کرده است: زمانی که به امام صادق× خبر رسید، ابومنصور مدّعی است او را به سوی خداوند بالا بردهاند و خداوند دست بر سر او كشید و به فارسى به وی گفت: «ای پسر!» امام× فرمودند: «پدرم از جدّش از رسول خدا’ روایت کرد كه فرمود: ابلیس، تختى در بین زمین و آسمان براى خود گذاشته و به اندازه فرشتگان، براى خود، كارمند و خدمتگزار دارد.