چکیده:
شناخت خدا از اهم مسائل معرفتی انسان و یکی از پرسشهای بنیادین حوزه معرفتشناختی است، بدین معنا که شناخت خدا امکانپذیر است یا امکانناپذیر؟ به بیان دیگر «خدا» متعلق قوای ادراکی «انسان» قرار میگیرد یا نه؟ اگر آری با کدام قوه ادراکی و کدام ساحت وجودی حق قابل ادراک خواهد بود؟ شهود قلبی یا عقل شهودی یا قوه دیگری از قوای ادراکی؟ اگر پاسخ منفی است، مقصود کدام ساحت وجودی حق تعالی است که صید معرفتی انسان نخواهد شد؟ نوشتار حاضر اگرچه عرفانی و مبتنی بر شهود عرفانی نیست، بر مبنای حکمت متعالیه با قرائت دکتر نصر و شوان بر آن است نشان دهد آیا میتوان با عقل شهودی به شناخت ذات حق تبارک و تعالی دست یافت؟ مقصود از عقل شهودی این است که بدون وساطت مفاهیم ذهنی به شهود حقایق کلی و فراگیر نایل میشود که به یک اعتبار در قبال عقل مفهومی و به اعتبار دیگر در قبال شهودهای حسی، دون عقلی و یا شهودهای عرفانی، فراعقلی است. شهودهای حسی حاصل مواجهه مستقیم و بیواسطه با اشیای جزئی و مادی است؛ حال آنکه شهودهای عقلی حاصل مواجهه مستقیم با حقایق فراگیر و کلی است و شهودهای فراعقلی که در بیان عارفان مسلمان آمده، شهود «وجه رب» و «اسما و صفات الهی» است. روش نوشتار عقلی- برهانی و رهاورد این است که نصر و شوان باور به عقل شهودی یا بصیرت عقلی دارند که بالاتر از عقل استدلالی بوده و نسبت به آن هم جنبه مبدأ و هم جنبه مقصدبودن دارد؛ زیرا تا بصیرت عقلی نباشد، مواد خام و کافی برای استدلال عقلی نیست تا به معلومات جدیدی دست یابد و معلومات جدید عقل استدلالی باید به مشهودات به کار آید؛ چه اینکه عقل شهودی نوعی درک بیواسطه است و دکتر نصر و شوان بر این عقیدهاند ذات حق تنها با عقل شهودی حاصلشدنی است، البته مقام ذات ظهور نایافته و امر نامتناهی برای خداست که از حد و طور ادراک بالاتر است که به الهیات سلبی یا تنزیهی نسبت میدهند و نزدیکترین وسیله معرفت به ذات خدا شهود عقلی است.
خلاصه ماشینی:
عقل شهودي و شناخت ذات حق از ديدگاه نصر و شووان ان شاءالله رحمتي * پرويز عباسي داکاني** مائده شاکري راد*** چکيده شناخت خدا از اهم مسائل معرفتي انسان و يکي از پرسش هاي بنيادين حوزه معرفت شناختي است ، بدين معنا که شناخت خدا امکان پذير است يا امکان ناپذير؟ به بيان ديگر «خدا» متعلق قواي ادراکي «انسان » قرار ميگيرد يا نه ؟ اگر آري با کدام قوه ادراکي و کدام ساحت وجودي حق قابل ادراک خواهد بود؟ شهود قلبي يا عقل شهودي يا قوه ديگري از قواي ادراکي؟ اگر پاسخ منفي است ، مقصود کدام ساحت وجودي حق تعالي است که صيد معرفتي انسان نخواهد شد؟ نوشتار حاضر اگرچه عرفاني و مبتني بر شهود عرفاني نيست ، بر مبناي حکمت متعاليه با قرائت دکتر نصر و شوان بر آن است نشان دهد آيا ميتوان با عقل شهودي به شناخت ذات حق تبارک و تعالي دست يافت ؟ مقصود از عقل شهودي اين است که بدون وساطت مفاهيم ذهني به شهود حقايق کلي و فراگير نايل ميشود که به يک اعتبار در قبال عقل مفهومي و به اعتبار ديگر در قبال شهودهاي حسي، دون عقلي و يا شهودهاي عرفاني، فراعقلي است .
روش نوشتار عقلي- برهاني و رهاورد اين است که نصر و شوان باور به عقل شهودي يا بصيرت عقلي دارند که بالاتر از عقل استدلالي بوده و نسبت به آن هم جنبه مبدأ و هم جنبه مقصدبودن دارد؛ زيرا تا بصيرت عقلي نباشد، مواد خام و کافي براي استدلال عقلي نيست تا به معلومات جديدي دست يابد و معلومات جديد عقل استدلالي بايد به مشهودات به کار آيد؛ چه اينکه عقل شهودي نوعي درک بيواسطه است و * استاد گروه فلسفه دانشگاه آزاد اسلامي واحد تهران مرکزي.