چکیده:
معجم نگاری یکی از شاخه های فنی و علمی طبقه بندی اطلاعات است که در عرصه
اطلاع رسانی کاربردی وسیع دارد. معجم ها کتاب های مرجعی هستند که دانستنی ها و مفاهیم یک
یا چند رشته از دانش های بشری را در خود دارند. یکی از سنت های دیرین حوزه های علمیه، سنت
معجم نگاری است که علمای اسلامی به جهت دست یابی آسان به معارف اسلامی، منابع حدیثی،
رجالی و شناخت احادیث، به نگارش معجم های متعدد اقدام نموده اند. این تحقیق در نظر دارد
نگاهی جامع هرچند به صورت اجمالی به مبادی )تعریف، انواع، ویژگی ها، تاریخچه( معجم نگاری
پرداخته و امتیازات و ویژگی های معجم ها و معجم نگاری را بررسی نماید و چالش های موجود بر
سر راه آن را برشمارد و در جهت احیای این سنت پژوهشی حوزی، شایسته ها و بایسته هایی را
مطرح کند
خلاصه ماشینی:
نگارش کتاب های رجالی، درایه الحدیث ، تراجم یا شرح حال نگاری، فهرست ها و مانند آنها از جمله معاجمی هستند که از سده های آغازین شکل گیری نظام حوزوی مورد توجه فرهیختگان بوده و راهگشای محققان در تشخیص صحت و سقم روایات ، اعتبارسنجی سند روایات و تعیین مرتبه و منزلت آنها، شناخت راویان ، معرفی بزرگان اصحاب و شاگردان مکتب حدیثی و فقهی امامان معصومان (ع ) تا عصر نگارنده هر کتاب ، طبقات راویان و طرق آنها در نقل حدیث و نیز معرفی آثار نوشته شده در جهت حفظ تراث گرانقدر شیعه میباشد.
تاکنون آثار بسیاری در جهت شناخت معجم و معجم نگاری نوشته شده است ، که یا به صورت مقاله علمی و یا در قالب مقدمه برای دانش نامه ها و معاجم نگارش یافته اند.
این تحقیق در نظر دارد نگاهی جامع هرچند به صورت اجمالی به مبادی (تعریف ، انواع ، ویژگیها، تاریخچه و ضرورت ) معجم نگاری پرداخته و ضمن بررسی میزان تأثیرگذاری آنها در پژوهش و تولید علم ، آسیب ها و چالش های پیش روی آنها را در حوزه های علمیه مورد ارزیابی قرار دهد، و برای ترویج و ارتقای آن ، بایسته هایی را مطرح کند.
به عنوان نمونه آثاری همچون کمال الدین و تمام النعمه اثر شیخ صدوق (ره ) که به طور خاص در بحث غیبت و به صورت عام در موضوع مهدویت نگارش یافته ، تهذیب الاحکام اثر شیخ طوسی که مباحث فقه را طبقه بندی و در قالب ابواب فقهی قرار داده و بسیاری دیگر از این قبیل از جمله معاجم موضوعی تخصصی به شمار میآیند.